అవశేషం

చంద్రలత
చెపితే పట్టించుకోరు. చెప్పకపోతే తెలుసుకోరు. అలాగని చెప్పకుండా ఎలా ఉండడం?
అందులోనూ… మా బాబాయికి.
వేడి వేడి అన్నం, ముద్దపప్పు, ఆవకాయ, చారెడు నెయ్యి అమాంతంగా ఆవురావురని మొదటి ముద్ద… తినందే ఆయనకు అన్నం గొంతు దిగదు. ఈ కాలంలోనూ ఈ చాదస్తం ఏమిటని మా పిన్ని గొడవ.
ఎక్కడ చూసినా ఆహారమే ఆరోగ్యమని అంటూ ఉంటే… ఎవరికి వారు ఇంటా వంటా జాగ్రత్తలు తీసుకొంటుంటే… మీ బాబాయేమిటీ చిన్నపిల్లాడిలా అంటూ కళ్ళ నీళ్ళెట్టుకొని మరీ వాపోతుంది పిన్ని కనబడిన వాళ్ళందరి వద్దా.
పలకరించిన వారిదే పాపం అన్నట్లు, బాబాయి మీద ఫిర్యాదుల చిట్టా సిద్ధం చేసి సదా యుద్ధం అంటుంది కయ్యానికి కాలు దువ్వుతూ.
మా వంటి వారి పరిస్థితి ఎలా ఉంటుందో మీరు ఊహించుకోగలరు.ఒక పక్క ఆవకాయ నోరూరు స్తుంటే, మరో పక్క పిన్ని కన్నీళ్ళు కారు స్తుంటే… అబ్బబ్బ… ఎటూ చెప్పలేక… ఎటూ తేల్చుకోక సతమతమవ్వడమే మేం చేసేది.
అలాంటిది మొన్నాదివారం… భూమ్యాకాశాలు ఏకమైనట్లు… మా పిన్ని ఫోను చేసి మరీ ఆవకాయ పార్టీ ఇస్తున్నాం తప్పక రారా..అంటూ ఆహ్వానించే సరికి తల దిమ్మతిరిగి పోయింది. వస్తూ వస్తూ వీశెడు నెయ్యి పట్టుకు రమ్మని పురమాయించింది. అన్నట్లు, గీతికనూ వెంటబెట్టుకొని రమ్మంది. కాదనగల వారెవరూ…?
వెళ్ళిన వాళ్ళకు వెళ్ళినంత అనీ… నా మట్టుకు నేను తయారయ్యా. గీతికకు ఒంట్లో నలతగా ఉండబట్టి కానీ తనూ నాకన్నా ముందే సిద్ధపడేది. మా పిన్ని చేతిరుచి మహత్యం అదీ! పై నుంచి, గీతికకు పిన్నికి మంచి స్నేహ సంబంధం.
వీశేడంటే ఎంతని తను ఒక పక్క బ్రౌన్‌ నిఘంటువు శబ్దరత్నాకరాలు మరోపక్క ”తెవికీ”లు తెగ వెతికేస్తుంటే… గీతిక మెల్లిగా నా పక్క చేరి మెత్తగా ఒక పుల్ల విరిచింది.
”చిన్నత్తయ్యగారు అంతలా పిలు స్తున్నారంటే మిమ్మల్ని మామయ్యగారితో ఏదో మధ్యవర్తిత్వం చేయించడానికన్నమాటే! మధ్యలో నేనెందుకూ?” ఓ రాగం కూడా తీసింది.
గీతిక మాటలు గొంతులో కొట్టుకు లాడుతుంటే… గీతిక చక్కగా తూచి మరీ సర్ది తెచ్చిన వీశెడంటే వీశెడు నెయ్యిని తీసుకొని… మరీ బయలు దేరా. బాబాయి గారింటికి.
గీతిక అన్నదని కాదు కానీ, ఊరక పిలవరు కదా మహానుభావులు! అందులోను అన్ని పనులు ఆచి తూచి చేసే మా పిన్ని!
పిన్ని వాళ్ళింటి వాకిటి ముందరి చెఫ్పుల వరసలు చూసేసరికి ఇక వ్యవహారం ఏదో ప్రత్యేకమైనదేననిపించింది. ముందు గదిలో నిల్చుని, తెరల మాటుగా తొంగి చూద్దునా… భోజనాల బల్ల చుట్టూ ఒక అతిథివలయం.
ఇంతలో వంటింట్లో నుంచి ఏ పచ్చడో ఏ పులుసో గరిట్లో వేసుకొని.. ”వదినా.. ఒక సారి ఉప్పు చూడవే..” అంటూ హడావుడిగా అడుగు పెట్టింది మా పిన్ని.
ఉప్పు చూడడం మాట అటుంచి, కమ్మటి జ్ఞాపకాల తుట్టిని తట్టి లేపింది ఆ ఒక్క మాట!
వేసవి కాలం వచ్చిందంటే, అది ఆవకాయల కాలం. ఒక్క ఆవకాయేమేటీ..? మాగాయ, అల్లం, టమాట, వంకాయ, ఎర్రగారం, ఉసిరి, నిమ్మకాయ… అవీ ఇవనీ కాదు. అన్నిరకాల పచ్చళ్ళు, వరుగులు, వడియాలు, అప్పడాలు, అప్పడంపూలు… ఒక పండుగలా ఉండేది కాదూ ఊరంతా?
ఏదో యజ్ఞమో యాగమో చేస్తున్నంత పవిత్రంగా… ఇంట ఆడపిల్ల పెళ్ళి చేస్తున్నంత హడావుడిగా… సందడి చేస్తూ పచ్చళ్ళు పట్టుకొనే వారు. రోటి చుట్టూ పోటీలు పడుతూ పిల్లలమంతా. ఎప్పుడెప్పుడు రోటిముద్దలు కలిపి పెడతారా అని!
ఆ ఊరింపు తోనేగా పచ్చడికాయలు బద్దలు చేసే దగ్గర నుంచి.. మాగాయ ముక్కలను ఎండపెడితే కాపలా కాయడం వరకు చెప్పిన చిన్నచితకా పనులల్లా బుద్ధిగా చేసిపెట్టడం! అందుకేగా… అమ్మలక్కలకు సమాచారం చేరేయడం, రోకళ్ళు చాటలు జల్లెళ్ళు అటూఇటూ మోసుకెళ్ళడం… ఆ ఇంటి నుంచి ఈ ఇంటికి గిర్రుగిర్రున తిరుగుతూ, అక్కడో అప్పచ్చి ఇక్కడో మొట్టికాయ తింటూ… ఊరంతా తెగ తిరగడం! ఆరోజులు ఎంత కమ్మటివి…!
చేసిన పచ్చడి జాడీల్లో తీసి… ఏ పాచారినో పంచెముక్కనో.. వాసెన గట్టి.. అటకమీద కెక్కించాకేగా ఇంట్లో పెద్దలు ఊపిరి పీల్చుకొనేది. పిల్లల సందడి కాస్త తగ్గేది.
రోకళ్ళ పోటు, కారాల ఘాటు, తిరగలి గిరగిరలు, చేజారే జాడీలు వీపు మీద మోగే విమానం మోతలు. పెద్ద పెద్ద మట్టి బానల్లో మజ్జిగలో ఊరేసిన పచ్చి మిరప కాయలు ఒక వైపు… నులక మంచాలు వాకిట్లో వేసి పాతపంచెలు పరిచి… అందమైన ముగ్గు తీర్చిదిద్దినట్లుగా పెట్టిన సగ్గుబియ్యం, మినపవడియాలవన్నీ ఒక ఎత్తయితే… ఇక పచ్చడి తయారయి పోయిందోచ్‌… పిల్లల్లారా రారండోయ్‌… అంటూ చాటింపు వేసే… ఘుమఘుమలాడే తిరగమోత.. అబ్బ!
అప్పుడే వండి వార్చిన వేడివేడి అన్నం రోట్లో వేసి… అరచేతి నిండా నెయ్యి పోసి ముద్దలు చేసి… అమ్మ పెడుతుంటే… ఆవురావురు అంటూ… పోటీలు పడుతూ…
”అదేంట్రా సంజీవ… అక్కడే నిలబడి పోయావ్‌… మాటాపలుకు లేకుండా? ఎంత సేపయ్యిందీ వచ్చి? రా రా లోపలికి.” ఆశ్చ ర్యం  ఆనందం  కలగలసిన  పిన్ని ఆత్మీయ ఆహ్వానం.
మాట్లాడకుండా నెయ్యిడబ్బా పిన్ని చేతికి అందించా.
”భలేవాడివిరా… ఏదో మాటవరస కంటే నిజంగానే పట్టుకొచ్చావురా? గీతిక రాలేదు? పోనీలే, నువ్వయినా వచ్చావు. అదే పదివేలు… ”పిన్ని ప్రశ్న సమాధానం తనే చెప్పేసి… భుజం మీదుగా వెనక్కి తిరిగి చూస్తూ ఓ కేకేసింది… ”ఇదుగో వదినా… అక్కాయ్‌… రాజ్యమక్కాయ్‌ కొడుకు, సంజీవ గుర్తుపట్టారూ?”
”ఎంత పెద్దాడివయిపోయావురా… మీ అమ్మ కొంగట్టుకొని గునగునా తిరిగే వాడివి…” ముక్కున వేలేసుకొని మరీ ఆశ్చర్యపోయింది ఇంకొకావిడ.
”పెరిగే వయసే కానీ తరిగే వయస టమ్మా… మరీను” మరో అమ్మలక్క బుగ్గలు నొక్కుకొని మరీ సాగదీసింది.
సన్నటి చిరునవ్వు నా పెదవులపై కదలాడింది. ఒక్కసారిగా పాతికేళ్ళు వెనక్కి వెళ్ళినట్లు… మరోసారి పాతికేళ్ళు పైబడ్డట్లు!
నా భావోద్వేగంలో నేను మునిగి ఉండగానే అమ్మ పుట్టినూరు అమ్మలక్కలు వరసలు కలుపుతూ… పలకరింపులతో పరామర్శలతో ఆప్యాయంగా చుట్టుముట్టారు.
అమ్మే ఉంటే ఎంత సందడి చేసునో… నా కళ్ళు చెమ్మగిల్లాయి. నా మనసెరిగి నట్లుగా… నాతోపాటు కొంగులకు కన్నీళ్ళను అద్దుతూ అమ్మ తోబుట్టువు, నేస్తాలు, బంధువులు.
అప్పుడు గమనించాను. పోయినోళ్ళు మంచోళ్ళు… ఉన్నవాళ్ళ పరిస్థితి ఎంత దయనీయంగా ఉందా అని. ఒక్కోరిది ఒక్కో అనివార్య కారణం కావచ్చు కాక!… పల్లెల్లో చివరికి మిగిలింది… ఈ వంటరి తల్లులే! ఇంతలో పిన్ని అంది, ”ఒరేయ్‌ సంజీవ నీకిష్టమనీ ప్రత్యేకంగా తీసి అట్టిపెట్టా, వంకాయ పచ్చడి. వెళ్ళేటప్పుడు మరిచి పోకుండా తీసుకెళ్ళు.”
ఎలా వదిలి వెళతాను? మాట మాత్రా నికి నోరూరిపోతుంటే…! బుద్ధిగా తల ఊపా.
వంకాయ నిలవపచ్చడిది ఒక రుచి. రోటిపచ్చడిది మరో రకం.
నిలవపచ్చడి పెట్టడానికి కండగల పచ్చడి వంకాయలు ఏడాదికి ఒకమారే దొరికేవి. మంచి వంకాయలు సేకరించడమే ఒక కళ. కాయనేవళాన్ని ముచ్చిక పచ్చ దనాన్ని చూసి ఎంత శ్రద్ధగా ఒక్కో కాయను ఎంపిక చేసేదో అమ్మ.
ఇక, రోటిపచ్చడి తీరే వేరు. ఒక పెద్ద వంకాయను నిప్పుల్లో పడేస్తే చాలు. పొంత లో నీరు వెచ్చబడేంతలో వంకాయ మగ్గి పోయేది. అందుకేగా అంటారు, వగల మారి వంకాయ సెగలేకుండా ఉడికిందని! కాసిన్ని మిరపకాయలు, నాలుగు వెల్లుల్లి రెబ్బలు, జీలకర్ర, చింతపండు వేసి రోట్లో నూరి… తింటే… అబ్బ! తిరగమోత వేసి సన్నటి ఉల్లిపాయముక్కలు జతచేస్తే… ఇక చెప్పక్కర లేదు.
”అసలే గీతికకు వేవిళ్ళంటగా…?” పిన్ని కొసిరింది.
‘అప్పుడే ఇంతదూరం వచ్చిందీ వార్త…!’ సిగ్గు, బిడియం, సంతోషం ముప్పిరి గొనగా…తలవాల్చుకొని…జుట్టు సవరించు కొన్నాను.
”ఏవైనా గానీ తొలిచూలు ముద్దు మురిపెం వేరురా అబ్బాయ్‌…అయినా ఇలాంటి శుభవార్త దాచితే దాగుతుందం టరా?” చెవినులిమేసినంత పనిజేసింది పిన్ని.
గీతిక అన్నట్లుగా మా పిన్ని నన్ను ఏ మధ్యవర్తిత్వానికీ పిలవలేదు. కాకపోతే, అమ్మ చిన్నతనంలోకి అమ్మలోకంలోకి వేలెట్టుకొని నడిపించినట్లయ్యింది. నా ఉద్వేగంలోంచి పిన్ని మరోసారి నన్ను పడేసింది. దీవానుకు చేరగిలపడి ఉన్న నా ఎదురుగా వచ్చి కూర్చుని అంది, ”ఒరేయ్‌! ఇదేమన్నా న్యాయంగా ఉందా చెప్పు!”
”ఏ విషయం పిన్నీ?”
”చూస్తున్నావ్‌గా ఇక్కడున్న వారందరి వైభోగం! ఎంత బతుకు బతికి… మెతుకు మెతుక్కీ వెతుక్కునే స్థితిలో పడ్డారు గందా?
పంటలు లేవు. పాడి లేదు. పిల్లలు రెక్కలొచ్చి ఎటువాళ్ళటు ఎగిరిపోయారు. తలచెడో బతికిచెడో… మరో ఆధారం లేకో… ఇంకొకరి మీద ఆధారపడడం వొప్పకో… నగరాల ఇరుకుతనాల్లో ఇమడలేకో… అందుకో ఇందుకో… మనూళ్ళో మిగిలిన అరవైలు దాటిన ఆడవాళ్ళు వీరంతా. జరక్కో జరుగుబాటు కాకో కాలక్షేపానికో… చీటికి మాటికీ పిల్లల ముందు చేయి చాచలేకో సతమతమవుతుంటే… అందరూ ఒకచోట చేరారు. చేదోడు వాదోడుగా. ఉబుసుపోక కబుర్లతో కాలక్షేపం చేస్తుంటే… ఉపాయంగా వారందరిని ఒక గ్రూపుగా చేర్పించిందంట సత్యవతి చిన్న కూతురు, కల్యాణి.
ఆమె ఇప్పుడు వీరి గ్రూపుకు యాని మేటర్‌లే. అనసూయమ్మ పెద్దమ్మేమో ఆర్గనైజరు… చంద్రావతి ట్రెజరరూ…” వాళ్ళని చూపిస్తూ అంది పిన్ని. నేను వారి వంక విస్మయంతో చూసా. ఇలాంటి ఆర్గనైజేషనల్‌ పదబంధం వారి నోటవినడం కొత్తగా వుంది.
చంద్రావతి పెద్దమ్మ అందుకోని అంది కదా… ”కల్యాణి మమ్మల్నందరిని జతచేసి… కాగితాలు అవీ తయారుజేసింది. బ్యాంకులో అకౌంట్‌ తెరిపించింది. ఇక, ప్రతి నెలా తలా ఇంతని పొదుపు చేయడం మొదలెట్టామా… ఆటాపాటగా ఒక ఏడాది గడిచాక… అప్పులు తెచ్చుకోవడం మొదలెట్టాం.
మొదట్లో ఆ యమ్మ ఈ యమ్మ వడ్డీలకు తిప్పుకొనేవాళ్ళు తిప్పుకున్నారా… పాతబాకీలు తీర్చుకొన్నవారు తీర్చు కొన్నారా… చిన్నాచితకా వస్తువులు కొనుక్కున్నారా… ఇంట్లోకి జరుపుకున్నారా… అలా చేతికి వచ్చిన డబ్బు వచ్చినట్లే వాడుకైపోయింది… ఒకరోజెందుకో… మాలో మేమే ఆలోచన జేసుకొని, ఉపా యంగా… ఇదుగో ఈ ”స్వరాజ్యం” పచ్చళ్ళు మొదలుపెట్టాం.
అనసూయమ్మ పెద్దమ్మ చేయి చూపిన వైపు చూశా. డైనింగు టేబుల్‌ మీద వరసగా పెట్టిన సీసాలను, ప్యాకెట్లపై పేరును. అది అమ్మ పేరు. ఏదో తెలియని సన్నిహితభావం నాకు తెలియకుండానే నాలో వేళ్ళూనుకొంది.
”మొదలుపెట్టాక గానీ తెలియలేదు… మాలాంటాళ్ళు ఎంతమంది ఉన్నారో… వీధికొకరు! ఎవరిదాకా ఎందుకు? పట్నంలో ఉన్న మా పిల్లలే ‘మాకిక్కడ అన్నీ దొరుకు తున్నాయి… మాకక్కడి నుంచి పంపాలా’ అన్నారు. మొదలంటూ పెట్టాక సాగుబాటు చేయాలా… మేం పడ్డ తిప్పలు తిప్పలు కావనుకో…” చంద్రావతి పెద్దమ్మ నిట్టూర్చింది.
”మా కొడుకు అయితే ఇంటింటికి బోయి… కొనమని అడుక్కుంటావా… ఆ పని మానకపోయావంటే… మళ్ళీ నా గుమ్మం తొక్కకన్నాడు…”… సుందరాజక్కాయ్‌ కన్నీళ్ళు పెట్టుకొంది.
”ఉన్న వూళ్ళో కడుపు చల్ల కదల కుండా కూచేవే అంటే… యాపారం జేస్తావా యాపారం’ అని నామీదికి చెయ్యెత్తాడమ్మా… నా కొడుకు…” సత్యవతత్తయ్య కళ్ళనీళ్ళ పర్యంతరం అయింది.
అందరి మనసులు చివుక్కుమన్నాయ్‌.
”ఎన్ని గడపలు ఎక్కామో దిగామో… ఎన్నెన్ని మాటలు పడ్డామో… ఆదరించినమ్మ ఆదరిస్తే ఈసడించినమ్మ ఈసడించింది.” నిట్టూర్చింది చంద్రావతి పెద్దమ్మ.
”మొత్తానికి, గడప దాటి… వీధి దాటి, మండలం దాటి, పట్నం దాకా మా పచ్చళ్ళు చేర్పించాం. ఊరికి వచ్చి వెళ్ళే బంధుమిత్రులే ఆ నోటా ఈ నోటా విని తలా ఒక ప్యాకీటు పట్టుకెళతంటే… నెమ్మదిగా నిలదొక్కుకున్నాం నాయనా…” అనసూయమ్మ పెద్దమ్మ బరువుగా అన్నది.
ఇలాంటి విజయవార్తల విశేషాలను ఇలాంటి మార్గదర్శకుల వివరాలను తరుచూ టివీలలో చూస్తూనే ఉంటాం. పత్రికల్లో చదువుతూనే ఉంటాం. కానీ, ఇలా స్వయంగా వారి మధ్యలో కూర్చుని… వారి చేతి పచ్చడి లొట్టలు వేస్తూ… వారి నోటనే ఆ కబుర్లన్నీ వినడం అసలు నేను ఊహించలేని అనుభవం! ఇంతలోనే కొసరు కూడా ముట్టింది!
”మీ బాబాయిది మరీ విడ్డూరం రా అబ్బాయ్‌, ఏదో తెలిసిన మనిషి కదా… కాస్త సాయం చేసి పెడతారని గంపెడంత ఆశతో వీళ్ళంతా వస్తే… పొద్దుననగా అయిపు లేకుండా అదే పోక! ఏం జేయాలీ మనిషిని… ఏళ్ళు మీద పడుతున్నాయి గానీ… ”పిన్ని నిరసనకు అడ్డుపుల్లేస్తూ అన్నా,” ఏం పిన్నీ… బాబాయితో ఏమిటీ పని?”
”అనసూయమ్మక్కాయ్‌, ఆ కాగితం ముక్కట్టుకు రావే… అబ్బాయి చూసి ఏ విషయమూ చెపుతాడు” సమాధానం సుందరాజమ్మ పెద్దమ్మ నుంచి వచ్చిందిలా. సదరు కాగితం నా చేతికి చేరేలోగా, మళ్ళొక సారి ఆరా తీశాను, ”అసలేం జరిగింది పిన్నీ…?”
”అందరం ఇట్టా కలిసికట్టుగా నిల బడ్డామా… కాస్త బాగుపడ్డామా… ఎవరికో కన్ను కుట్టింది. కష్టానబడ్డం నాయనా…!” ఆ మాటంటూనే సుందర జక్కాయ్‌ కొంగుదులిపి నడుములో దోపింది.
”మూడేళ్ళ నాడనుకొంటా… మన చిట్టిబాబు గారి మేనకోడలు… అమెరికా నుంచి వచ్చిందా… వెళతా వెళతా… పచ్చళ్ళు వడియాలు పట్టుకెళ్ళింది. ఇక అప్పటినుంచి అడపాదడపా మా పచ్చళ్ళు దేశం దాటాయి. వద్దంటే వచ్చిన అవకాశాలు కాల తంతామా… నువ్వే చెప్పు. చేతినిండా పని. ఆపై, ఆదాయమూను!” అనసూయమ్మ పెద్దమ్మ అందుకుంది.
ఇంతింతై విస్తరించిన వారి వ్యాపార వ్యవహారంలోని పట్టుదల నన్ను విస్మయుణ్ణి చేసింది.
”కూతురు తిట్టా కోడలు మొట్టా… అంటూ ఊరికే మొరబెట్టుకోకుండా… మా చేతిలో నాలుగు రాళ్ళాడేసరికి మేమే పిల్లల అవసరాలకు ఆదుకోగలిగాం. ఇదట్టా సాగుతుంటే… ఇదుగో ఈ ఉత్తరం వచ్చింది…” చంద్రావతిపెద్దమ్మ ఉత్తరం చేతికందించింది.
”స్వరాజ్యం పచ్చళ్ళలో క్రిమిసంహారక మందుల అవశేషం ఉన్నదనీ, అందుచేత అమ్మకాలను అనుమతించబోమనీ… వెంటనే తయారీని నిలిపివేయాలనీ… తక్షణం సరుకును వెనక్కు తీసుకోవాలనీ… ఎటువంటి అనుమతులు పరిమితులు లేకుండా ఎగుమతులు చేసినందుకు సంస్థ సభ్యులు విచారణకు హాజరుకావాలనీ… ఉత్తర్వు.”
ఎదురుచూడని ఈ ఆదేశపత్రాన్ని చూసి నేనే నిర్ఘాంతపోయానే… మరి వీరెలా తట్టుకున్నారో. నా నివ్వెరపాటును నాలోనే అణుచుకొనే ప్రయత్నం చేసా… నిశ్శబ్దంగా.
వారి ఆక్రోశం కట్టులు తెంచుకొంది. అలలు అలలుగా… ఉవ్వెత్తున ఎగిసిపడుతూ.
”ఈ కాగితం ముక్కట్టుకొని వచ్చే వాళ్ళూ పోయేవాళ్ళు… దిమ్మతిరిగి పోతంద నుకో… ఆళ్ళచుట్టూ ఈళ్ళచుట్టూ తిరిగి నాళ్ళం తిరిగినట్టే ఉన్నాం!”
”ఏనాడైనా చిన్న మాటపడి ఎరుగు దుమా? ఇన్ని రకాల నేరారోపణలు…!”
”మిగులో తగులో… మేం నలుగురం నిలబడబట్టి గానీ…”
”కొనకపోతే కొనకపోయిరి. తినక పోతే తినకపోయిరి. ఈ నిందలేమిట్రా…”
”అవునూ… మేమేమయినా మిరప కాయలు పండించామా? పురుగుమందులు కొట్టామా? ఆకాడికి చింతపండు, ఆవాలు, మెంతులు… అన్ని దినుసులూ అంగట్లో సరుకులేగా? ఆళ్ళందర్నీ వదిలిపెట్టి మమ్మ ల్నెందుకురా  వేధించడం… ?” ఆవేదనగా అంది అనసూయమ్మపెద్దమ్మ.
నోటమాట కరువైనట్లు చెవులప్పగించి మౌనంగా కూర్చున్నా. ఇప్పుడు అర్థం అవుతుంది. పొద్దుననగా వెళ్ళిన బాబాయి ఇప్పటికీ ఇంటికి రాకుండా ఎందుకు ముఖం చాటేసాడో!
ప్రిన్సిపల్‌ సైంటిస్ట్‌గా పనిజేసి రిటైరయిన బాబాయి, ప్రస్తుతం ఒక ప్రముఖ వ్యవసాయ ఉత్పత్తుల కంపెనీకి ప్రధాన సలహాదారు. లోగడ వారు చిన్నచిన్న సహకారసంఘాలనుంచి కొనుగోలుచేసి అమ్మకాలు చేసేవారు. ఇప్పుడు వారే స్వయంగా ఒక ఉత్పాదక కేంద్రాన్ని ఏర్పరచుకొన్నారు. దానికి మూలవనరులుగా అవసరమైన పంటలనూ కాయగూరలనూ దినుసులనూ వారే పండించేందుకు ఒక వ్యవసాయక్షేత్రాన్ని అభివృద్ధిచేసే క్రమంలో ఉన్నారు.
మరి, ఎక్కడో మారుమూల పల్లెలో ఈ మహిళల చిన్నపాటి సంస్థకి జరిగిన అనుభవం వీరికీ ఎదురయి ఉండవచ్చును కదా? వాళ్ళేం చేస్తున్నారు? అసలు అలా జరిగాకే ఇలాంటి సహజ వ్యవసాయపద్ధతుల క్షేత్రం మొదలుపెట్టి ఉంటారా? కావచ్చు నేమో. ఏమైనా అంతమొత్తంలో పెట్టుబడి… అంత స్థాయిలో విఫణిని నిర్మించుకొన్న వారేమైనా తట్టుకోగలరేమో గానీ, పల్లెల్లో అవశేషాలుగా మిగిలిన ఈ మహిళల పరిస్థితి ఏమిటి?
నా వంకే కన్నార్పకుండా చూస్తున్న వారి ముఖాల్లోని నిస్సహాయత… ఆశ… నమ్మకం నా గుండెను మెలిపెట్టినట్లయ్యింది.
‘వీళ్ళంతా ఎవరు? మనం నడిచొచ్చిన గతానికి సశేషజ్ఞాపకాలు. విడిచొచ్చిన పల్లెగడపల్లో నిలిచిన అనుభవాల మూటలు.’
”అయినా అబ్బాయ్‌, ఊరూరికీ తిరిగి… ఊరించి ఊరించి… చేప మందులు…పురుగుమందులు కొట్టమన్న దెవరు? కొట్టడం మొదలుపెట్టాక… పురుగు నిగడదొక్కుకొని… బలపడి… పంటనే బతక నీయకపోయే… ఆ పురుగు చావక… దిగుబడి రాకా… గిట్టుబాటుధరా దక్కక… చివరాఖ రికి, చేసిన అప్పులు తీర్చలేక… పరువు నిలుపుకోలేకా… చెట్టంత మనిషి, మీ మావయ్య, ఉన్న ఫళాన ఆ పురుగుమందు గుక్కెడు మింగేసి… నన్నిట్టా నట్టేట్లో ముంచేసెనే…” సామ్రాజ్యమక్కాయ్‌ కొంగు నోట్లో కుక్కుకుని బావురుమంది. అందరి గుండెలూ కలుక్కుమన్నాయి.
”పొద్దుననగా వెళ్ళారు. ఎటుపోతే అటేనా? సంజీవ కూడా వచ్చాడు!” పిన్ని అసహనాన్ని కోపాన్ని కలగలపి బాబాయిని ఇంట్లోకి ఆహ్వానించింది. అంతా ఒక్కసారిగా లోకంలోకి పడ్డాం. చిటికెలో అమ్మలక్క లంతా లోపలిగదుల్లోకి మటుమాయం. అయినా, వారి ఉనికి తెలుస్తూనే ఉంది. వళ్ళంతా చెవులు చేసుకొని మా మాటలే వింటున్నట్లుగా అప్పుడప్పుడూ గుసగుసల సవ్వడి.
బాబాయి ముఖం ముడుచుకు పోయింది. ఏదో ఆలోచనలో చిక్కుబడి పోయినట్లుగా.
”అయినా అదేం విడ్డూరమమ్మా… వచ్చిన మనిషికి కాసిన్ని మంచినీళ్ళన్నా ఇవ్వకుండా అట్టా వాకిట్లో నిలదీతా?” లోన గదిలో పెద్దమ్మ బుగ్గలు నొక్కుకొనేసరికి… పిన్ని బిరబిరా వంటింట్లోకి వెళ్ళి చరచరా మంచినీళ్ళ గ్లాసుతో తిరిగి వచ్చింది.
బాబాయి ఒక్కగుక్కలో తాగేశాడు. ఎన్నాళ్ళగానో దప్పిక కొన్నట్లు.
బాబాయి చేతికి ఆ కాగితం అందించా. చూసానన్నట్లు తలాడించి… మౌనంగా పక్కన పెట్టాడు. నేనూ మౌనం గానే కూర్చున్నా. బాబాయి ముఖంలోకే చూస్తూ. కాసేపయ్యాక బాబాయి అన్నాడు, ”ఏమీ తోచట్లేదురా..!”
నేను పెదవి బిగించా. పిన్నికి కోపం నసాళానికి అంటినట్లు ఆమె ముఖకవళికలే చెపుతున్నాయి. అయినా, మా ఇద్దర్నీ మార్చిమార్చి చూస్తూ అక్కడే కూర్చుంది. మౌనంగానే.
”సరే, కాసేపు అనుకొందాం. పురుగు మందుల అవశేషాలతో నిండిన ఈ వ్యవసాయోత్పత్తులన్నిటినీ… మటుమాయం చేసేద్దాం. ఆ తరువాత?” బాబాయి ఎలాంటి ఉపోద్ఘాతం లేకుండా అన్నమాట నుంచి తేరుకొని అడిగా, ”అదెలా బాబాయ్‌? పురుగుమందులు వచ్చి అరశతాబ్ది కాలేదు. ఈ పచ్చళ్ళు కూరలు మన పళ్ళెంలో ఎప్పుడు వచ్చి చేరాయో మనకే తెలియదు.”
”పురుగును దరిచేరనివ్వని క్రిమి సంహారక జన్యువును అణువణువునా ఇముడ్చుకొన్న జన్యుమార్పిడి వంకాయ, జంకాయ, మన పళ్ళెంలోకి వచ్చిపడడానికి నేపథ్యం సిద్ధమవుతోంది…”
”అంటే..?”
”సంజూ, మన మధ్యతరగతి మన స్తత్వం ఎలా ఉంటుంది? ఎక్కడ రెండు వంకాయలతో ఒక ఉల్లిపాయ ఉచితంగా ఇస్తారా అని చూస్తాం. హైపర్‌మార్కెట్‌ నుంచి చక్రాలబండి మీది కూరగాయల వరకు… తిరగేసి ఎక్కడ చవగ్గా వస్తే అక్కడ కొంటాం. కాని, ఎందుకు చవగ్గా వస్తుందో ఆలోచించే తీరుబడి ఎక్కడిది? ఎవరికి ఉంది? అది మన వారసత్వంగా వచ్చిన వంకాయా మన మీద ప్రయోగించబడుతున్న జంకాయా అన్నది ఎవరికి తడుతుంది?”
”ఇదుగో ఒక బహుళజాతి కంపెనీ ప్రపంచాన్నంతా వదిలేసి మనదేశాన్నే ఎందుకు ప్రయోగశాలగా మారుస్తోంది? వారి వారి దేశాల్లోనే ఈ ప్రయోగాలు ఎందుకు చేయడం లేదు? ఈ ప్రయోగాలకు అక్కడ దొరకని అనుమతి మనదేశాన ఎలా దొరుకుతుంది? ఎవరిస్తున్నారు?” బాబాయి గొంతుజీరపోయింది. ”ఏది ఏమైనా, ఒక శాస్త్రజ్ఞుడిగా సాంకేతికప్రగతిని ఎలా కాదనగలను? అలాగని, ఏదీ తేలని పరీక్షకు సజీవ నమూనాలుగా అమాయకులను అందించనూలేను! ఏమీ పాలుపోవట్లేదురా!”
పిన్ని అయోమయంగా చూస్తూ ఉంది.
”ఇదంతా తడిగుడ్డలతో గొంతులు కోసే వ్యవహారం! బిలియన్‌ డాలర్ల వ్యాపార రహస్యం. ఈ రూపేణా కార్పోరేట్‌ వ్యవ సాయం వేళ్ళూనుకొంటోంది. వేలాదిఎకరాల కాంట్రాక్ట్‌ సేద్యం నానాటికీ బలపడుతోంది.
”బాబాయి నిట్టూర్చాడు,” మనం తరుచూ వెళ్ళే ఆసుపత్రిలోనైనా, ఒక చిన్న వైద్య పరీక్ష చేయాలంటేనే, మన అనుమతి కోరి సమ్మతిపత్రంపై సంతకం తీసుకొంటారే… అలాంటిది ప్రపంచం మొత్తంలోనే, మొట్టమొదటిసారిగా జరుగుతోన్న ఒక ప్రయోగఫలితాన్ని మన పళ్ళెంలోకి నేరుగా వడ్డించేస్తూ… ఆ తినేవారి అనుమతిని కోరారా? సమ్మతిని పొందారా? లేదే! మన వంకాయలన్నిటినీ మటు మాయం చేసేసి… జన్యువైవిధ్యాన్ని ప్రమాదంలో పడేసే ఇలాంటి ప్రయోగాలను ఆపేదెలా? అసలు ఆపగలమా? ఇదుగో మీ పిన్ని నన్ను ఆడిపోసుకొంటుంది కానీ, ఇది నా ఒక్కడి చేతిలో ఉన్న పరిష్కారమా? ఎంతమందిమి ఎన్ని విధాలుగా పూను కోవాలి? ఈ విషయం చెప్పినా మీ పిన్ని అర్థం చేసుకోగలదా?”
పిన్ని చివ్వున తలెత్తింది. ఆ వెనుకే అమ్మలక్కలూ.
”అయినప్పటికీ చెప్పాలిగా బాబాయ్‌? మీ అద్భుత ఆవిష్కరణలన్నిటికీ వినియోగదారులు పిన్నిలాంటివాళ్ళేగా? మరి వాళ్ళకి అర్థమయ్యేటట్లు వివరించవద్దూ?”
”అలా చెప్పరా అబ్బాయ్‌” అన్నట్లు పిన్ని పెదవి బిగించి తలాడించింది.
”పిన్నీ, వివరంగా చెప్పకపోతే బాబాయిలాంటివారిది తప్పు. వివరించి చెప్పినా  పెడచెవిన  పెడితే  మనదీ. కాదంటావా?”
”నిజమేరా” పిన్ని వెంటనే అంగీకరించేసింది.
”బాబాయిలాంటివాళ్ళు గట్టిగా నిలబడి మనలాంటివాళ్ళని నిలబెట్టాలి” బాబాయిని క్రీగంట చూస్తూ అన్నా.
బాబాయి ముఖాన చిన్న చిరునవ్వు. మౌనంగా ఆ కాగితం చేతిలోకి తీసు కొన్నాడు. పిన్ని శాంతించింది. లోపలి గదిలో నుంచి ఒక్కొక్కరూ మా వద్దకు రాసాగారు.
గీతిక అన్నంత పనిచేసా. నాకు తెలియకుండానే బాబాయికి పిన్నికీ మధ్యవర్తిత్వం నిర్వహించాను! అంతకు మించి, బాబాయి అందరికీ వివరంగా చెపుతుంటే… ఒక్కో విషయం అర్థమవ సాగింది. పచ్చళ్ళ ఎగుమతులలో పురుగు మందుల అవశేషాల సాకుతో ఎగుమతులను దిగ్బంధం చేయడం దగ్గర నుంచి జన్యు మార్పిడి వంకాయను ప్రవేశపెట్ట డానికి రంగం సిద్ధం అవడం వరకూ… జరిగిన దేమిటో అంచెలంచెలుగా అర్థమవసాగింది.
మొన్న వేప… నిన్న పసుపు ఆపై ప్రత్తి… ఇవ్వాళ వంకాయ, రేపు తెలుగువారి గుండెకాయ ఆవకాయ… ఆ తరువాత శాకంబరీ గోంగూర…!
ఏదో వణుకు. వెన్నులో జరజర పాకింది.
ఎందుకో తెలియదు. గీతిక గుర్తొ చ్చింది. మాకు పుట్టబోయే బిడ్డ మనసులో మెదిలింది.
అవశేషంగా మిగలబోయేవేమిటి? అవశేషంగా మిగలబోయేదెవరు?
ఆ ప్రశ్నలకు సమాధానం చెప్పు కోకుండానే… పిన్ని ఇచ్చిన వంకాయ నిలవపచ్చడి సీసాను పదిలంగా పట్టుకొని… గబగబా ఇంటికి బయలుదేరా.
మా బిడ్డ కళ్ళు తెరిచేలోగా చేయ వలసిన పనులు చాలా ఉన్నాయి కదా మరి!