ఇటలీ దేశం నుంచి, ఇటాలియన్‌ భాషలో (ఇంగ్లీష్‌ సబ్‌టైటిల్స్‌తో) వచ్చిన అపురూపమైన ఆవిష్కరణ ”రోమ్‌ ఓపెన్‌ సిటీ”. ఇది ఇటాలియన్‌ నియోరియలిస్ట్‌ డ్రామా చిత్రం. ఈ చిత్ర దర్శకుడు ”రాబర్ట్‌ రోస్సెల్లిని”. దీని నిడివి 125 నిమిషాలు.
ఇతి వృత్తం: ఇటలీ రాజధాని నగరం రోమ్‌ మీద జర్మన్‌ నాజీ సైన్యాల ఫాసిస్టు చర్యలకు, దురాక్రమణకు, దాడులకు వ్యతిరేకంగా ఇటాలియన్‌ ప్రజల నిరసనలు, ప్రతిఘటనలే ఈ సినిమా కథాంశాలు. యుద్ధ సమయంలో ప్రజల జీవితాలలోని అనుభవాలు, అవరోధాలు, రాజీలు, కుప్పకూలిపోవడాలు మొదలైన వాటిని కళ్ళెదుట నిలిపిన చిత్రం. జర్మన్‌ గెస్ట్‌ పో దళాల కంట పడకుండా ఒక విప్లవ నాయకునికి ఆశ్రయమిచ్చి, అతడిని కాపాడడానికి తాను బలైపోయిన ఓ యువతి కథ.
ఈ చిత్ర కథను క్లుప్తంగా చెప్పుకోవాలంటే, 1944లో జర్మన్‌ ఆక్రమిత రోమ్‌లో, జర్మనీ నాజీ దళాలతో పాటు వారికి సహకరిస్తున్న ఇటాలియన్‌ ఫాసిస్టుకు వ్యతిరేకంగా కమ్యూనిస్టు, ప్రతిఘటనా బృందాలు పోరాడుతుంటాయి. వారి నాయకుడైన ఇంజనీర్‌ ‘జార్జియో మన్‌ ఫ్రెడి’ని జర్మనీ నాజీలు ఖైదు చేయడానికి ప్రయత్నిస్తుంటారు. జర్మన్‌ సైన్యాల రాకను పసిగట్టిన ఇంటి యజమానురాలు జార్జియో మన్‌ ఫ్రెడిని ఇంకెక్కడైనా రహస్యంగా తలదాచుకొమ్మని హెచ్చరిస్తుంది. అతడు తక్షణం ఇంటి పైకప్పుల మీద నుంచి పైకెక్కుతూ వారినుంచి తప్పించుకుంటాడు. అతను మరో రెసిస్టెన్స్‌ ఫైటర్‌, ‘ఫ్రాన్సిస్కో’ ఇంటికి వెళ్తాడు. అక్కడతను తర్వాతి అపార్ట్‌మెంట్‌లో నివసిస్తున్న ఫ్రాన్సిస్కో ప్రియురాలు ‘పిన’ను కలుస్తాడు. పిన, ఫ్రాన్సిస్కోకు కాబోయే భార్య. వారిద్దరూ త్వరలో వివాహం చేసుకోవాలనే ప్రయత్నాల్లో ఉంటారు. పినా గర్భవతి కూడా. ఆమె అతన్ని మొదట ఒక ఫాసిస్టు పోలీసుగా భావించి అతని పట్ల కఠినంగా ప్రవర్తిస్తుంది. కానీ అతను ఫలానా రెసిస్టెన్స్‌ బృందపు వాడినని స్పష్టం చేశాక, పినా మన్‌ ఫ్రెడిని, ఫ్రాన్సిస్కో అపార్ట్‌మెంట్‌కు స్వాగతిస్తుంది. ప్రతిఘటనోద్యమంలో భాగస్థురాలైన పినా సహాయంతో గియోర్గియో డాన్‌ పియట్రో పెల్లెగ్రిని కలుస్తాడు మన్‌ ఫ్రెడి. ఆయన ఒక కేథలిక్‌ పూజారి. కానీ డాన్‌ పియట్రో ప్రతిఘటన సభ్యులకి రహస్యంగా సహాయం చేస్తుంటాడు. గెస్టపో దళాలు ప్రస్తుతం తనను వెంటాడుతున్నందువల్ల, తానేమీ చేయలేని పరిస్థితుల్లో ఉన్నాననీ, నగరానికి వెలుపల ఉన్న ప్రతిఘటన బృందానికి అవసరమైన సందేశాలనూ, డబ్బునూ బదిలీ చేయమని డాన్‌ పియట్రోని అడుగుతాడు మన్‌ ఫ్రెడి.
డాన్‌ పియట్రో కేథలిక్‌ పూజారి కనుక పెళ్ళి పెద్దగా తర్వాత రోజు పినా, ఫ్రాన్సిస్కోల వివాహాన్ని జరిపించడానికి ముగ్గురూ ఏర్పాట్లు చేసుకుంటారు. ఫ్రాన్సిస్కో ప్రతిఘటనా బృందంలో ఒక కీలకమైన కార్యకర్త. అతను మతాన్ని కానీ, దేవుణ్ణి కానీ నమ్మడు. కానీ ఒక ఫాసిస్ట్‌ అధికారి కంటే నిజాయితీపరుడు, దేశభక్తుడైన పూజారి ద్వారా వివాహమాడడం నయమనుకుంటాడు. మరోవైపు పిన మాత్రం దైవ భక్తురాలే. కానీ ప్రజలకింతింత అన్యాయాలూ, భయంకరమైన దాడులూ జరుగుతుంటే దేవుడనేవాడు చూస్తూ ఎలా ఊరుకోగలుగుతున్నాడు? అని మనసులో మథనపడుతూ ఉంటుంది. ఆమె మొదటి భర్త వలన కలిగిన కుమారుడు మార్సెల్లో, అతని స్నేహితులు ప్రతిఘటనోద్యమంలో డాన్‌ పియట్రో నాయకత్వంలో చిన్న చిన్న పాత్రలు పోషిస్తూ పనిచేస్తుంటారు. పినా సోదరి లారా ఆమెతోనే ఉంటుంది. కానీ రెసిస్టెన్స్‌ పోరాటంతో ఆమెకేమీ సంబంధం లేదు. పైపెచ్చు ఆమె నాజీలు, ఫాసిస్టులకు సేవచేసే క్యాబరేలలో పనిచేస్తుంటుంది. లారాకి మరీనా అనే స్నేహితురాలుంటుంది. మరీనా కూడా క్యాబరేలో పనిచేస్తుంటుంది. ఈ మరీనా ఒకప్పుడు మన్‌ ఫ్రెడి ప్రియురాలు. ఆమె తరచూ వేశ్యగా కూడా పనిచేస్తుంటుంది. మన్‌ ఫ్రెడి కోసం తపిస్తూ ఆత్రంగా ఎదురు చూస్తుంటుంది. కానీ మరీనాకి, మన్‌ ఫ్రెడి పనిచేస్తున్న ఉద్యమం పట్ల ఏ మాత్రం నమ్మకం కానీ, విశ్వాసం కానీ లేవు. భౌతిక వస్తువులు, విలాసాల పట్ల ఆమెకు మక్కువ ఎక్కువ. ఇప్పుడు అభిప్రాయ భేదాల వల్ల ఇక ఆమెతో భవిష్యత్తులో ఏ సంబంధం పెట్టుకోకూడదనుకుంటాడు.
నగరంలో స్థానికంగా ఉన్న జర్మన్‌ కమాండర్‌, ఇటాలియన్‌ పోలీస్‌ కమిషనర్‌ సహాయంతో ఫ్రాన్సిస్కో అపార్ట్‌మెంట్‌లో మన్‌ ఫ్రెడి ఉన్నాడనే అనుమానంతో పెద్ద ఎత్తున దాడి జరుపుతారు. పోలీసులను భారీగా మోహరించి, ప్రజలను చెదరగొడుతూ డజన్ల కొద్దీ పురుషులను అరెస్ట్‌ చేస్తారు. మన్‌ ఫ్రెడి దూరంగా
ఉండి చిటికెలో తప్పించుకుంటాడు. కానీ ఫ్రాన్సిస్కోను పట్టుకొని ఇతర ఖైదీలున్న ట్రక్కులోకి కోపంగా విసిరేస్తున్నట్లే బలవంతంగా తోస్తారు. అది చూసిన పినా, ఆ తర్వాతి రోజే వారి వివాహం జరగాల్సి
ఉండగా, తట్టుకోలేక చుట్టుముట్టిన పోలీసు వలయం నుంచి ఒక్క విదిలింపుతో తప్పించుకుని ఫ్రాన్సిస్కో కోసం అరుచుకుంటూ పరిగెడుతుంది. ఎంత వారిస్తున్నా వినకుండా ఆమె ఆదుర్దాదో పరిగెడుతుంటే, జర్మన్‌ కమాండర్‌ హఠాత్తుగా తుపాకీతో పేలుస్తాడు. పినా వెంటనే మరణిస్తుంది. పూజారి డాన్‌ పియట్రో ఆయుధాలను దాచడానికి, మరణిస్తున్న వ్యక్తి కోసం ప్రార్ధిస్తున్నట్లు నటిస్తూ, అదే భవనంలో ఉంటాడు. ఆ సమయంలో అనుకోకుండా అక్కడే ఉన్న ఆయన పినాను చేతుల్లోకి తీసుకొని ఆమె కోసం ప్రార్ధిస్తాడు. మిలిటరీ ట్రక్‌ వాహనాలతో కలిసి ఒక కాన్వాయ్‌లో కదిలిపోతుంది. కానీ నగర శివార్లలో మిలిటరీ ట్రక్‌ను చుట్టుముట్టి ఒక్కసారిగా మెరుపు దాడి చేస్తారు ప్రతిఘటన యోధులు. ఫ్రాన్సిస్కోతో పాటు బందీలందరూ తప్పించుకుంటారు. ఫ్రాన్సిస్కో తిరిగి వచ్చి మళ్ళీ మన్‌ ఫ్రెడిని కలుసుకుంటాడు. వాళ్ళిద్దరూ తమను ఒక రహస్య ప్రదేశంగా ఉండే మఠంలో ఉంచుతానన్న పూజారి దగ్గరికి వెళ్తారు.
మరీనా మాదక ద్రవ్యాలకు అలవాటుపడి, సవ్యంగా ఆలోచించలేని పరిస్థితుల్లో మత్తు మందుల కోసం, ఒక ఉన్ని కోటు కోసం కక్కుర్తిపడి, మన్‌ ఫ్రెడిని మోసం చేసి, అతని ఆచూకీ గురించిన వివరాలను నాజీ దళాలకు చెప్పేస్తుంది. మరీనా తెలియజేసిన సమాచారం ఆధారంగా గెస్టపో దళాలు మఠానికి
వెళ్తున్న జార్జియో మన్‌ ఫ్రెడి, పూజారి డాన్‌ పియట్రో, మరొక ఆస్ట్రిలియన్‌లను చుట్టుముట్టి బంధించి తీసుకువెళ్తారు. ఫ్రాన్సిస్కో వాళ్ళ వెనక ఉండి ‘మార్సెల్లో’కు వీడ్కోలు చెప్తుంటాడు. వీరిని స్వాధీనం చేసుకోవడం చూసి దూరంగా వెళ్ళిపోతాడు. ఆస్ట్రియన్‌ పౌరుడు నాజీల పైశాచికత్వాన్ని తల్చుకుని విపరీతంగా భయపడిపోయి తన సెల్‌లో ఆత్మహత్య చేసుకుంటాడు. ఇక గెస్టాపో నాయకుడు, మరికొందరు నాజీలు జార్జియో మన్‌ ఫ్రెడి ద్వారా అతని సహచరుల వివరాలను తెలుసుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తూ భయంకరమైన హింసలకు గురిచేస్తారు. తియ్యగా, అనునయంగా, నెమ్మదిగా మాట్లాడి సమాచారం రాబట్టాలని చూస్తారు. మన్‌ ఫ్రెడి దేనికీ స్పందించకపోయేసరికి కొట్టి, కొట్టి ఓర్పు నశించి, అతని సహన శక్తికి ఆశ్చర్యపోతూ, మరింత తీవ్రంగా హింసను ప్రయోగిస్తూ కనుగుడ్లు ఉబికి ఊడొచ్చేలా కొడతారు. అయినా, ఏం చేసినా అతను నోరు విప్పడు. అదంతా చూస్తున్నవారు ఆ పైశాచిక చిత్ర హింసలను చూడలేక దుఃఖంతో ఆర్ద్ర హృదయులవుతారు. అతని నుంచి గుట్టు రాబట్టి, ఆ సమాచారంతో ప్రతిఘటనా సంస్థకి చెందిన పోరాట వీరుల్నీ, సంస్థ మొత్తాన్నీ మట్టుబెట్టాలని, ఆ తర్వాత మన్‌ ఫ్రెడిని చంపేయాలని గెస్టపో ఆలోచన. కానీ జర్మన్‌ ఫాసిస్టుల ఆశలు ఫలించలేదు. చిత్రవధల బారినపడి చావుకైనా సిద్ధమే కానీ తన సంస్థ గురించి కానీ, తన సహచరుల గురించి కానీ వివరాలు చెప్పేది లేదని మౌనంగానే సవాలు విసిరి ప్రాణాలు విడుస్తాడు మన్‌ ఫ్రెడి.
అంతకు ముందే మన్‌ ఫ్రెడిపై, డాన్‌ పియట్రో ప్రభావాన్ని గమనించిన జర్మన్‌ కమాండర్‌ ఆయన్ని పావుగా ఉపయోగించి మోసంతో తమకు కావలసిన సమాచారాన్ని రాబట్టడానికి ప్రయత్నిస్తాడు. మన్‌ ఫ్రెడి మనందరికీ శత్రువనీ, నాస్తికుడనీ, కమ్యూనిస్ట్‌ అనీ రెచ్చగొడుతూ, అతనికి వ్యతిరేకంగా డాన్‌ పియట్రోకు ఎన్నో అబద్ధాలు చెప్తూ, శతవిధాలుగా ప్రయత్నించి విఫలమవుతాడు. డాన్‌ పియట్రో మాత్రం నీతి, నిజాయితీలతో ప్రజలందరి బాగు కోసం జీవించే వారందరూ దేవుడ్ని నమ్మినా, నమ్మకపోయినా ఆయన మార్గంలో నడుస్తున్నట్లేనని చెప్పి గట్టిగా స్పందిస్తాడు. జర్మన్‌ కమాండర్‌ రెట్టించిన కోపోద్రేకాలతో మన్‌ ఫ్రెడిను చిత్రహింసల పాలు చేస్తూ, వాటిని చూడమని డాన్‌ పియట్రోను బలవంతం చేస్తాడు. ఏదీ చెప్పకుండా ఆ హింసలవల్ల మన్‌ ఫ్రెడి చనిపోయినప్పుడు, డాన్‌ పియట్రో అతని శరీరాన్ని ఆశీర్వదించి, మన్‌ ఫ్రెడి స్థిర చిత్తాన్నీ, ధీరగుణాన్నీ ప్రశంసిస్తాడు. మన్‌ ఫ్రెడి ధిక్కారం, కమాండర్‌తో సహా అక్కడున్న జర్మన్లందర్నీ కదిలిస్తుంది, అమితాశ్చర్యపరుస్తుంది, వారి నమ్మకాన్ని చెదరగొడుతుంది. డాన్‌ పియట్రోతోనూ, మరీనాతోనూ తమని తాము ‘మాస్టర్‌ రేస్‌’గా పేర్కొంటూ, ‘స్లేవ్‌ రేస్‌’లో ఉన్నవారెవరూ తాము పెట్టే హింసను తట్టుకోలేరనీ, ఎవరైనా వారి నరక యాతనల ధాటికి భయపడి, నిజం చెప్పేస్తారనీ ప్రగల్భాలు పలికిన నాజీ మూకల్ని తన మౌనంతో చిత్తుగా ఓడిస్తాడు మన్‌ ఫ్రెడి.
మరీనా, జర్మన్లు మన్‌ ఫ్రెడి చేత వారికవసరమైన సమాచారాన్ని రాబడతారనుకుంటుంది కానీ అంత దుర్మార్గంగా చనిపోయేదాకా హింసలకు గురిచేస్తారని తెలుసుకోలేకపోతుంది. తాగిన మత్తులో తనవల్ల జరిగిన ఘోరమైన పొరపాటును గ్రహించి, బయటకు వెళ్ళిపోతుంది. గెస్టాపో చీఫ్‌, అతనికి సహకరించిన స్త్రీ కలిసి ఇప్పుడు వారికి మరీనా ఏ రకంగానూ ఉపయోగపడదని ఆలోచించి, ఆమెను అరెస్ట్‌ చేసి, ఆమెకు ఎరగా చూపిన ఉన్ని కోటును ఆమె నుంచి లాగేసుకుంటారు.
డాన్‌ పియట్రోను కూడా ఉరితీయడానికి వీలుగా ఒక కుర్చీకి కట్టేసి, నానా హింసలు పెట్టినప్పటికీ, అతను వారితో మాట్లాడడానికి నిరాకరిస్తాడు. మరుసటి రోజు ఉదయం తన ఉరి గురించి అతని బాలల సైన్యానికి తెలిస్తే కనుక నిరసనతో స్పందిస్తారనుకుంటాడు. డాన్‌ పియట్రో తలపోసినట్లు నిజంగానే మార్సెల్లో నాయకత్వంలోని ప్రతిఘటనా బాలల సంఘంలోని కొందరు బాలురు, మార్సెల్లోతో పాటు డాన్‌ పియట్రోని దూరంగా ఒక కంచెకవతల నుండి చూస్తూ, ‘మీ గురించి మాకు తెలిసింది’ అని అతనికి అర్థమయ్యేలా డాన్‌ పియట్రోకి తెలిసిన ఒక సంగీతపు ట్యూన్‌ని (అది వారి కోడ్‌ భాష కావచ్చు) వినిపిస్తారు. జర్మన్లు ఒక ఇటాలియన్‌ ఫైరింగ్‌ జట్టుని డాన్‌ పియట్రో ఉరిని అమలు చేయడానికి ఏర్పాటు చేస్తారు. కానీ, వారు వాళ్ళ ఆచారం ప్రకారం ‘ఇటాలియన్లు ఒక పూజారిని చంపరు’ అని వైదొలుగుతారు. డాన్‌ పియట్రో స్వయంగా తనను తాను ఉరి తీసుకోవడాన్ని బాలురు చూసి నిశ్శబ్దమైపోతారు. వారు తలలను భక్తితో వంచి, దుఃఖంతో నమస్కరిస్తారు. నెమ్మదిగా దూరంగా నడుస్తారు. పిల్లలను తిరిగి రోమ్‌ నగరంలో చూపడంతో చివరి షాట్‌లో సెయింట్‌ పీటర్స్‌ బసిలికా (వాటికన్‌ నగరంలోని ఇటాలియన్‌ పునరుజ్జీవన చర్చి)ని ఇక్కడ రోమ్‌ నగర నేపథ్యంలో ప్రేక్షకులు స్పష్టంగా చూస్తారు. సినిమా బరువుగా విషాదంగా ముగుస్తుంది. ఇదీ కథ.
ఈ సినిమా ప్రత్యేకతలు:
ఇటలీ నియంతగా, ప్రపంచంలోనే మొదటి ఫాసిజం వ్యవస్థాపకుడిగా ముస్సోలినీ (1883-1945) ఆనాటి అడాల్ఫ్‌ హిట్లర్‌ నుంచి ఈనాటి మన మోదీ వరకు అనేక నిరంకుశ పాలకులకు ఆదర్శం! ముస్సోలినీ ”సినిమాలలో హింస చూపకూడదు. చెడుని చూపకూడదు. అంతా మంచినే చూపాలి. అవి ఇటలీ పరువు, ప్రతిష్టలను పెంచాలి” అంటూ నిషేధాజ్ఞలు జారీ చేశాడు. ముస్సోలినీ మరణించిన తర్వాత రోస్సెల్లిని గతించిన ప్రజల అల్లకల్లోల ఫాసిస్టు సమయాలను సినీ మాధ్యమం ద్వారా వ్యక్తీకరించాలనుకున్నారు. అసలు రాబర్టో రోస్సెల్లిని ఇటాలియన్‌ చలన చిత్ర పరిశ్రమలో పనిచేస్తున్న ఒక ట్రావెల్‌ డైరెక్టర్‌ మాత్రమే. అతను ప్రతిఘటనోద్యమాన్ని సమర్థించేవాడు కానప్పటికీ, రోమ్‌ మిత్ర రాజ్యాల విముక్తికి ముందే రోమ్‌ ఓపెన్‌ సిటీ కోసం 1944 నుంచే పనిచేయడం ప్రారంభించి 1945 జనవరిలో చిత్ర నిర్మాణం చేశారు. రోమ్‌ నగరం విముక్తి చెందిన తర్వాత వీథుల్లో జర్మన్లు, ఇటాలియన్‌ ఫాసిస్టులతో పోరాడుతున్న ప్రజలను చూస్తూ పేదరికం, వినాశనం, దౌష్ట్యం, భవిష్యత్తు గురించిన అనిశ్చితి మధ్య చిత్రీకరిస్తూ ప్రజల పక్షపాతిగా మారిపోయాడు. రోమ్‌, ద ఓపెన్‌ సిటీ (Rome the open city, 1945), పైసన్‌ ( Paisan –1946), రోమ్‌ జర్మనీ ఇయర్‌ జీరో (Rome Germany Year Zero – 1947)… ఈ మూడు చిత్రాలతో రోస్సెల్లిని నియో-రియలిస్ట్‌ ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించారు.
రోస్సెల్లిని రచనలు నియో రియలిజానికి చెందిన జర్మన్‌ ఫాసిస్ట్‌ ఆక్రమణ దారుల భయానక కథలను పట్టుకుంటాయి. ”రోమ్‌ ఓపెన్‌ సిటీ” నిర్మించిన పరిస్థితుల గురించి ఆలోచిస్తే కనుక, స్క్రీన్‌ప్లే మొదటి చిత్తుప్రతిని యువ ఫెడెరికో ఫెల్లిని (Federico Fillini) వేడిగా ఉన్న ఒకే ఒక వంటగదిలో కూర్చుని రాశాడు. ఈ చిత్రంలో రోమ్‌ నగర శిధిలాల్నీ, తుఫాను వీథుల్నీ, యుద్ధం సృష్టించిన భీభత్సాన్నీ, చిత్తశుద్ధితో, అసాధారణమైన ఉద్రిక్త పరిస్థితులలో ఇంకా విముక్తి కాకుండా యుద్ధం జరుగుతున్న మిగిలిన ఇటలీ, యూరప్‌లోని నల్ల జాతీయుల వీథుల్ని కూడా దృశ్యీకరించారు రోస్సెల్లిని.
సినిమా మొత్తం సౌండ్‌ రికార్డర్‌లను ఉపయోగించకుండా వాస్తవ అపార్టుమెంట్‌లు, షాపులు, ఫ్లాట్‌లు, వీథుల్లో దృశ్యీకరించారు. సంభాషణలను తర్వాత డబ్‌ చేశారు. ‘రోమ్‌ ద ఓపెన్‌ సిటీ’ చిత్రం ప్రేక్షకుల భావోద్వేగ పంచ్‌ని ఆద్యంతమూ పట్టి ఉంచుతుంది. సెకనుకి ఇరవై నాలుగు ఫ్రేముల చొప్పున నిజాన్ని వివరిస్తుంది ఈ సినిమా అన్నారు నియో రియలిస్టు ఉద్యమకారులు. ఈ చిత్రంలో ఫాసిజం, విషాదం, ఇటాలియన్‌ నియో-రియలిజం పుట్టుకలున్నాయి. ‘ఇటాలియన్‌ నియో రియలిజానికి మైలురాయిగా నిలిచే అత్యుత్తమ చిత్రమ’ని సినీ మేథావులు ప్రశంసించారు.
75 సంవత్సరాల తర్వాత, ఇప్పటికీ ‘రోమ్‌ ఓపెన్‌ సిటీ’కి దిగ్భ్రాంతి, షాక్‌ ఇచ్చే శక్తి ఉంది. మన దేశంలోని వైవిధ్యం వలన యూరప్‌లో ముఖ్యంగా జర్మనీ, ఇటలీలలో వచ్చినటువంటి ఫాసిజం ఇక్కడ ఉందా లేదా అనే అనుమానం వస్తుంది. నియంతృత్వం ఆ రూపంలోనే లేకపోవచ్చు. కానీ దేశ రాజకీయ ఆర్థిక మూలాలలో నియంతృత్వ శక్తులున్నాయి. ప్రస్తుతం మనం ఫాసిజాన్ని రుచి చూస్తున్న కాలంలో ఉన్నందునో ఏమో ఈ సినిమా చూస్తున్నప్పుడు ప్రేక్షకులు ప్రత్యక్షంగా నియంతల పాలనను అనుభవస్తున్నట్లే భావిస్తారు. రోజువారీ జీవితాల్లో ఇప్పుడు మనం చూస్తున్న ద్రోహం, నియంతృత్వ హింస, ఆకస్మిక మరణాలు ఈనాటికీ కలవరపెడుతున్నాయి. ఇది కథా, కథన శైలి, దర్శకత్వంలోని నైపుణ్యమైన పనితీరు ద్వారా సాధించబడింది.
అసలు సినిమా ఎత్తుగడ (సెటప్‌)లోనే ఆ చిత్రకథను సూచించడం మంచి సినిమా లక్షణమంటారు విజ్ఞులు. ఆ రకంగా ‘రోమ్‌ ఓపెన్‌ సిటీ’ అనే శీర్షికే రోమ్‌ నగర యుద్ధానంతర స్థితిని సూచిస్తుంది.
నిజంగా మర్చిపోలేని పాత్ర ఆస్కార్‌ విజేత ‘అన్నా మగ్నానీ’ది. ఆమె తన పాత్రకు నిజాయితీగా జీవం పోసింది. నాజీలు యుద్ధం జరిగే సందర్భంలో రోడ్డు మధ్యలో గన్నులతో ఒక మహిళను కాల్చేసిన వాస్తవిక సంఘటన ఆధారంగా పినా పాత్రను సృష్టించారు. గర్భిణి అయిన పినా మనుగడ కోసం రోమ్‌లో ఆకలితో అలమటిస్తున్న మిగిలిన సాధారణ మహిళలతో కలిసి ఒక బేకరీలో బేకింగ్‌ బ్రెడ్‌ని తీసుకుని, స్థానిక పోలీసులకు కాస్త పంచుతుంది. ఆమె అంత పేదరికంలోనూ హుందాతనంతో, అద్భుతమైన నటనతో ప్రేక్షకులను అయస్కాంతంలా ఆకట్టుకుంటుంది. ఆమె పాత్ర చాలా న్యాయబద్ధంగా ఉంటుంది. ఆమె మొదటి భర్తను ఫాసిస్టు యుద్ధంలో కోల్పోతుంది. ఆమె కాబోయే భర్త ఫ్రాన్సిస్కోను జర్మన్లు అరెస్ట్‌చేసి, ట్రక్‌లోకి తోసినప్పుడు అన్నా మగ్నానీ అంతులేని వేదన, నిరాశతో ట్రక్కుని వెంబడిస్తూ పరిగెత్తే సీన్‌ చాలా గొప్పగా, అద్భుతంగా ఉంటుంది. కనురెప్ప వేసేటంత తృటికాలంలో క్రూరంగా వరుస కాల్పులకు బలై, వెంటనే చనిపోవడం చూసినప్పుడు ప్రేక్షకులు నిశ్చేష్టులవుతారు. ఈ దృశ్యాన్ని ఎవరైనా ఒకసారి చూస్తే ఖచ్చితంగా ఎప్పటికీ మరచిపోలేని అత్యంత ప్రసిద్ధమైన క్షణం. నియంతృత్వపు అణచివేతను జీవితంలో మరచిపోలేరు. ఆమె ఒక్క సెకన్‌లో మాయమవుతుంది. ‘ఔదార్యం, త్యాగం, అగ్నిలో మాడి మసైపోతున్న కొందరి జీవితాలలోని వాస్తవ ఘటనలు పెద్ద చిత్రాలలో కంటే బలమైన సన్నివేశ చిత్రణలోనే కనిపిస్తాయ’ని ప్రపంచ సినీ విమర్శక దిగ్గజాల ప్రశంసలను అందుకుంది ఈ సీన్‌! మాగ్నాని ఈ పాత్రతో ఒక అంతర్జాతీయ సినీ నటిగా ప్రఖ్యాతి గాంచింది.
ఆమె బొంగురు గొంతు, సహజ నటన సాధారణ ఇటాలియన్‌ మహిళలందర్నీ గుర్తు చేస్తుంది. కమ్యూనిస్ట్‌ అయిన మన్‌ ఫ్రెడి, కేథలిక్‌ భక్తురాలయిన పినా మనస్తత్వానికి ముగ్థుడవుతాడు. ఆమె ప్రతిఘటనా పోరాటంలో విశ్వాసముంచి నిలబడిన తీరు ప్రేక్షకుల కళ్ళను స్క్రీన్‌కు కట్టిపడేస్తుంది. మన్‌ ఫ్రెడి ప్రియురాలు మరీనా అతనికి ద్రోహం చేసి, ఫాసిస్టులకు మన్‌ ఫ్రెడి ఉనికిని తెలిపి ప్రేక్షకులను చికాకు పెడుతుంది. ఈ ఇద్దరి స్త్రీల మనస్తత్వాలలోని తేడా ప్రేక్షకులకు స్పష్టంగా తెలిసి వస్తుంది.
ఈ చిత్రంలో నిశ్చితార్ధం చేసుకున్న పిన-ఫ్రాన్సిస్కోల జంట మెట్ల దారిలో జరిపిన సంభాషణ భావోద్వేగ స్ఫోరకంగా ఉంటుంది. ఇక్కడ అలసిపోయి, ఆందోళన చెందుతున్న పినాకు ”మేము సాధించాల్సిన దాని కోసం అలుపెరగకుండా పోరాడుతున్నాం. మనం మంచి ప్రపంచాన్ని తప్పకుండా చూస్తాం” అని భరోసా ఇస్తాడు ఫ్రాన్సిస్కో. ఈ సినిమాలోని కొన్ని దృశ్యాలు చాలా శక్తివంతమైనవి.
డాన్‌ పియట్రోగా నటించిన’ఆల్డో ఫాబ్రిజి (Aldo Fabrizi) కూడా నిజ జీవితంలో వేదిక మీద ఒక హాస్య నటుడు. అతను ప్రతిఘటించి అమరత్వం పొందిన ఒక నిజ జీవితపు కేథలిక్‌ పూజారి అయిన ‘డాన్‌ మోరోసిని’కి నమూనాగా ఉన్నారు. ఆయన తన పాత్రలో అమోఘంగా ఒదిగిపోయారు. ఉన్నతమైన విలువలతో ప్రవర్తించి, వీక్షకుల నుంచి అత్యున్నతమైన గౌరవాన్ని డిమాండ్‌ చేస్తారు. అన్నింటికీ మించి, ‘రోమ్‌ ఓపెన్‌ సిటీ’ అనైతిక ప్రపంచంలో నైతికత మనుగడను కాంక్షిస్తుంది. (It is not hard to die well, but it is hard to live well) అని అంటారు ఆ పూజారి. ఈ పాత్ర ప్రేక్షకులందరికీ బాగా నచ్చుతుంది. నాకైతే అసలు పరమ మూర్ఖంగా ఉండే అందరి చర్చ్‌ ఫాదర్‌లు, పూజారుల్లా కాకుండా ప్రతిఘటనోద్యమంలో పాల్గొని, ప్రజలకు న్యాయం చేసేవారందరూ దేవుడ్ని నమ్మినా, నమ్మకపోయినా ఆయన మార్గంలో నడుస్తున్నట్లే అని అనడం అపూర్వమనిపిస్తుంది. అంతేకాదు, ఆయన శిక్షణలో పోరాటంలో చేరడానికి చిన్నపిల్లలు తమ ప్రాణాలను పణంగా పెడతారు. బుజ్జి బాలల బృందం, పూజారిల మధ్య సామాజిక చింతనకు సంబంధించిన అనుబంధం చివరి సీన్‌లో అద్భుతంగా కనిపిస్తుంది.
వామపక్ష నాయకుడు జార్జియో మన్‌ ఫ్రెడిగా నటించిన మార్సెల్లో పాగ్లిరో (Marcello Pagliero), ఫ్రాన్సిస్కోగా నటించిన ఫ్రాన్సిస్కో గ్రాండ్‌ జాకెట్‌ (Francesco Grandjaquet), మార్సెల్లోగా నటించిన చిన్నారి పిడుగు ‘వీటో అన్నిచియారికో’ (Vito Anniichiarico) తమ తమ పాత్రలో పరకాయ ప్రవేశం చేశారు. ప్రధాన విలన్లు ఇంగ్రిడ్‌గా నటించిన జియోవన్నా గాలెట్టి (Giovanna Galletti), మేజర్‌ బెర్గ్‌ మాన్‌గా నటించిన హ్యారీ ఫాస్ట్‌ (Harry Faust) ఫాసిస్టు కర్కశత్వాన్ని పండించారు.
‘ఓపెన్‌ సిటీ’ అప్పటి ఇటాలియన్‌ నియోరియలిజం శైలిని విప్లవాత్మకంగా వ్యక్తీకరించింది. వస్తువు పేద ప్రజల జీవితాలకు సంబంధించినది. ఇది నవ్య వస్తు వాస్తవికతకు ప్రమాణంగా నిలుస్తుంది. చిత్ర నిర్మాణం గురించయితే ఇది ఖచ్చితంగా సినిమాలను స్టూడియోల నుంచి వీథుల్లోకి తెచ్చింది. ఇది అనితరసాధ్యమైన అభిరుచితో అలరారే చిత్రం. పూర్తి ముడిసరుకును ఉపయోగించి, శక్తివంతమైన అల్లర్లను న్యూస్‌రీల్‌ లాంటి దృశ్యాలలో బాంబు దాడులు, రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలోని అన్ని గందరగోళాలను బంధించారు. రోస్సెల్లిని ఓపెన్‌ సిటీ చిత్రం స్థల కాలాల్ని చిరస్మరణీయంగా సంరక్షించింది. అంతేకాదు భవిష్యత్తరాల చిత్ర నిర్మాతలకు వాటిని ఎలా కాపాడుకోవాలో నేర్పింది.
చిత్రంలో ప్రధాన పాత్రలు పినా, మన్‌ ఫ్రెడి, డాన్‌ పియట్రోగా నటించిన వారు తప్ప మిగిలిన తారాగణమంతా సాధారణ పౌరులే. అన్నా మాగ్నాని మినహా నటీమణులు అందరూ లాభాపేక్ష లేనివారే. తక్కువ ఖర్చుతో ఈ డాక్యుమెంటరీ చిత్రాన్ని రూపొందించారు.
ఓపెన్‌ సిటీ, డాక్యుమెంటరీ-మెలో డ్రామాల మేలు కలయిక. ఈ చిత్రాన్ని తీసే సమయానికి అది ఒక వినూత్న ప్రయోగం. ప్రభావవంతమైన సహజ నటనలు, ఉబల్డో అరాటా సినిమాటోగ్రఫీ ఒక డాక్యుమెంటరీ హృదయాన్ని ప్రామాణిక నాటకీయ సన్నివేశాలతో మిళితం చేసింది. దేశం విముక్తి కోసం పోరాటంలో రెండు శత్రు దళాలు కమ్యూనిస్టులు-కేథలిక్కులు ఏకమవుతారు.
అంతా బాగానే ఉంది కానీ ఈ నియో రియలిస్టు సినిమా ఒకందుకు నాకు నిరాశ కలిగిస్తుంది. నేను విట్టోరియో డి సికా Bicycle Thief, ఆయనదే Two Women కూడా చూశాను. ఈ సినిమాలోనూ, Two Women లోనూ ఆడపిల్లలు చిన్న చిన్న ప్రలోభాలకు (ఉన్ని కోటు, పట్టు మేజోళ్ళు లాంటివి) క్కుర్తి పడినట్లు చూపిస్తారు. ఇది బహుశా ఆ రోజుల్లోని స్త్రీల దీనావస్థని చెప్పడానికేమో తెలియదు. ఈ విషయాన్ని మినహాయిస్తే, ఈ సినిమాలు చాలా నిబద్దతతో తీశారు. ఇంకొక మహా గొప్ప సుగుణమేంటంటే నేను చూసిన మూడు సినిమాల్లోనూ పది, పన్నెండేళ్ళ పిల్ల తరాన్ని, పెద్దవారి విశ్వాసాల వారసులుగా చూపిస్తారు. Bicycle Thief లో తండ్రీ కొడుకుల సంబంధం, Two women లో తల్లీ కూతుళ్ళ సంబంధం అద్భుతంగా ఉంటాయి.
ఇక ఈ సినిమాలో అయితే నాకన్నింటికంటే నచ్చిన విషయం ఫ్రాన్సిస్కో-మార్నెల్లోల మానవ సంబంధం. తన తల్లిని వివాహమాడబోతున్నాడని తెలిసి ఫ్రాన్సిస్కోని ”నేను మిమ్మల్ని నాన్నా అని పిలవవచ్చా” అని అడుగుతాడు చిన్నారి మార్సెల్లో. ఫ్రాన్సిస్కో కూడా తప్పకుండా అలాగే పిలవమంటాడు. బయటిగ్గానీ, పోరాటంలోకెళ్ళే సమయాల్లో గానీ మార్సెల్లోని కలిసి అతనికి చెప్పి వెళ్తుంటాడు ఫ్రాన్సిస్కో.
అలా ఒకసారి ఆ చిన్నారితో మాట్లాడుతూ ఒక ప్రమాదం నుంచి తప్పించుకుంటాడు కూడా. కాబోయే సవతి తండ్రి ఫ్రాన్సిస్కోతో బలమైన మానవ సంబంధాన్ని ఏర్పరచుకుంటాడు మార్సెల్లో. వారి తల్లిదండ్రుల కష్టాలను పక్కనే ఉండి చూస్తున్న ఈ పిల్ల తరం కూడా తల్లిదండ్రుల న్యాయమైన, ఉన్నతమైన ఆశయాలను కొనసాగిస్తారనే భరోసాతో ప్రేక్షకుల భవిష్యత్తు మీద ఆశలు రగిలిస్తారు ఈ నియో రియలిస్టు ఉద్యమ రచయితలూ, దర్శకులూ…
(కొలిమి వెబ్‌ మ్యాగజైన్‌ నుంచి)
