ముంగర జాషువ
స్త్రీ ఒక అలంకార వస్తువు
పురుషుని ఆస్తిపాస్తులలో ఒక భాగం
పిల్లల్ని కనే యంత్రం
స్వేచ్ఛ ఇవ్వగూడని మానవమృగం
లైంగికావసరాలను తీర్చే సాధనం స్త్రీ.
– ఇటువంటి భావజాలంలో మగ్గిపోతున్న పురుష సమాజానికి మరీ ముఖ్యంగా ముస్లిం సమాజానికి ‘నఖాబ్‌’ కవిత ఒక అక్షరాస్త్రం.
పురుష దురహంకారానికి కనువిప్పు కలిగించే కాంతిరేఖలు, షాజహానా కవితలు. అటువంటి కొన్ని కవితలను పరామర్శించడమే యీ వ్యాసోద్దేశ్యము.
సమాజం వైరుధ్యాల కూడలి. భిన్న సంస్కృతులు ఇక్కడ సంఘర్షించుకుంటున్నాయి. మతాలు, మతాచారాలు మనుషుల మధ్య గోడల్ని కట్టడంలో నిపుణత్వం సాధించి, ద్వేషబీజాలను నాటడంలో ప్రావీణ్యతను సాధించాయి గాని, మానవసంబంధాలలో మైత్రీపూర్వక సామరస్యాన్ని అందించలేకపోయాయి. బౌద్ధం తప్ప మిగతా అన్ని మతాలలో స్త్రీలపై దౌర్జన్యపూరిత అణచివేత కొనసాగుతుంది. ముస్లిం మత సాంప్రదాయంలో ఈ నిర్బంధాలు మరీ ఎక్కువ. ఇటువంటి స్థితిలో నుంచి వచ్చిన ప్రముఖ కవయిత్రి షాజహానా తన తిరుగుబాటు బావుటాను ఎగరవేసింది. అది నిర్విరామంగా పురుష దురహంకారుల గుండెలపై రెపరెపలాడుతూనే వుంది.
వాస్తవికత, రమణీయత, మానవత, విచక్షణ, వివేకము లాంటి లక్షణాలు కల్గిన కవితలల్లిన షాజహానా, బాధాసర్పద్రష్టులైన ముస్లిం స్త్రీల మనోవేదనను వ్యక్తీకరిస్తూ, వారి అవమాన పరంపరలను ధ్వనిప్రాయంగా సూచిస్తూ, ఎదుర్కొనే ధైర్యాన్ని తన స్వేచ్ఛాగళం ద్వారా సాటి స్త్రీలకు అందిస్తుంది. తన ‘నఖాబ్‌’ కవితా సంపుటిలోని తొలికవిత ‘పర్దాహటా కో దేఖో’లో ఈ విధంగా అన్నారామె:
”గుమ్మానికి కట్టినట్టే అమ్మ ముఖానికి ‘నఖాబ్‌’ కడితే స్వప్నంలాంటి జిందగీకి శాపమని అప్పట్లో తెలియనిదాన్ని”
కొంతమంది పురుషులకు గుమ్మానికి పరదా అలంకార వస్తువైతే, ఎక్కువ మందికి ఇంట్లో మహిళలు బయటివారికి కనిపించరనే ‘ధైర్యాన్ని’ ఇచ్చే వస్తువైంది. ఇక్కడ తన ‘అమ్మీ’ ముఖానికి వేసిన ‘నఖాబ్‌’ (ముసుగు) శతాబ్దాల నుంచి, తరతరాల ముస్లిం మహిళల స్వేచ్ఛకు, ఆత్మగౌరవానికి కట్టిన ‘అడ్డుగోడగా’ షాజహానా నిజాయితీగా, ధైర్యంగా ప్రకటించింది. ఒక మనిషికి జరిగిన అన్యాయన్ని గుర్తించడం కూడా మానవ చైతన్యంలో ఒక భాగమే! ఒక మనిషి ఇంకొక మనిషికి ‘నఖాబ్‌’ వేయడం మానవత్వానికి ఒక మాయని మచ్చ. ఇతర మతానుయాయులు కూడా మన కంటికి కనిపించని ‘నఖాబ్‌’లను స్త్రీలకు వేస్తున్నారనడం కాదనలేని సత్యం. ముస్లిం సమాజం స్థిరీకరణ చెందిన భావజాలంతో జీవిస్తుంది. ఇటువంటి తిరోగమన భావజాలాన్ని గట్టిగా షాజహానా వ్యతిరేకించింది.
ప్రస్తుతం మనిషి వైజ్ఞానికంగా పెరిగి, మనోవైజ్ఞానికంగా తరిగిపోయాడు. అతను సహజాతలక్షణాలతో జీవిస్తున్నాడు. అందుకే ప్రఖ్యాత కవి గాలిబ్‌ అంటాడు.
”ప్రతిది సులభ సాధ్యమ్ము కాదు సుమ్మి
నరుడు నరుడౌట ఎంత దుష్కరమ్ము” – అని
నరుడు, నరుడుగా మారటం కష్టతరమైనది. కవిత్వ ప్రయెజనం మనిషిని, మనీషిగా చేయలేకపోయినా, మనిషిని మనిషిని చేయడమే! అటువంటి వ్యక్తిగత, సామాజిక ప్రయెజనాన్ని షాజహానా గుర్తించింది.
షాజహానా ఒక్కొక్కసారి తనే వస్తువై పోతుంది. ఇటువంటి స్థితిని గురించి డా|| షమీ ఉల్లా ”మైనారిటీ కవిత్వం – తాత్త్విక నేపథ్యం” అనే గ్రంథంలో యీ విధంగా అన్నారు ”వర్ణనీయ వస్తువు వర్ణించే కవిలో ఉండటం, కవికి వస్తువుకి తేడా లేకపోవడం, అలాగే వస్తువినా కవి వుండకపోవడం అంటే కవి తనను తాను రికార్డు చేసుకోవడం ఇప్పటి కావ్యంలో చూడగలం – ఫలితంగా కవే కావ్యము అవుతాడు”.
కవి అనేక వస్తువుల్ని స్వీకరించి, కవిత్వం వ్రాయడం వేరు. తనే వస్తువై కవిత్వరీకరించడం వేరు. అనేక వస్తువుల్లో తన రూపం చూడటం కన్నా, తానే వస్తువై కావ్యరూపం ఎత్తడంలో అనుభూతిపరమైన సాంద్రత ఎక్కువగా ఉంటుంది. అందువల్లనే ముస్లిం రచయితలు తేలికగా తెలుగు సాహిత్యంలో తమదైన ముద్రను బలంగా వేశారు.
ఇకపోతే, కవయిత్రి షాజహానా, తన తల్లి పెండ్లినాటి ఫోటో చూసి, అప్పటి ఆమె అందాన్ని, ఇప్పటి తల్లి దైన్యాన్ని గుర్తిస్తూ షాజహానా ఎంతో ఆర్ద్రంగా, కదిలించే విధంగా అంటుందిలా:
”నీ కళ్లు కురిపిస్తున్న ప్రేమధారని గుర్తించకే కాబోలు
అబ్బాజాన్‌ నిరంతరం పరాయి నిషాలోకి తూలుతుంటాడు
బట్టలకు అత్తరద్దుకున్నట్లు
శరీరానికి ఔరత్‌ల అందాల
నద్దుకోవాలని ఆరాటపడుతుంటాడు”.
షాజహానా ‘తండ్రి స్థానంలో ఉన్న పురుషుని స్వార్థాన్ని కాముకత్వాన్ని ఎండగట్టింది. పెరిగిన పిల్లల ఎదురుగానే తండ్రులు తల్లులను నిర్లక్ష్యపరచి ‘రసికరాజులు’గా తిరగడాన్ని షాజహానా వ్యతిరేకిస్తూ, ముస్లిం పురుషులు తమ గ్రంథం చాటున ‘బహూభార్యత్వం’ని సమర్థించడం, అనుసరించడం ‘హేయమైన’ విషయంగా ఈ కవితలో అభివ్యక్తపరచింది.
స్త్రీ భావస్వేచ్ఛకు ఏ మతమైనా చైనాగోడలా అడ్డునిలుస్తుంది. స్త్రీవాదులు మొదట మతదృక్పథాన్ని బ్రద్దలుకొట్టాలి. అందుకే షాజహానా మతాచారాలతో జరిగే పెండ్లితంతులోని అమానుషత్వాన్ని యీ క్రింది కవితావాక్యాలతో సమర్థవంతంగా అభివ్యక్తపరచింది ఒక కవితలో:
”నిజంగా నికాహ్‌ కుట్రే
షాదీ ఐన్నాటి నుండీ
అన్నీ నిషేధాలైపోతాయి”.
షాజహానా యీ నిషేధాలెంత కాలం అని ప్రశ్నిస్తుంది. సాంప్రదాయ మత చాంధసవాదులు, చలం నుంచి తస్లీమా వరకు, మానసిక, శారీరక దాడులు కొనసాగిస్తూనే వున్నారు. స్త్రీల హక్కుల్ని రక్షించడం కోసం ముస్లిం కవయిత్రులైన షాజహానా, రజియాబేగం, మొహజబీన్‌ లాంటివారు, రంగనాయకమ్మ, ఓల్గా, కొండవీటి సత్యవతి లాంటి మేధోజీవులు తమ రచనల ద్వారా సమాజంలో పీడింపబడే స్త్రీలకు ఆత్మగౌరవ రక్షణ కవచాన్ని ఏర్పరుస్తున్నారు. ఇది మంచి మార్పు.
స్త్రీ అణచివేత ఒక నిశ్శబ్ద ఉద్యమంగా సాగే విధానం ఒకటి సవజంలో అంతర్లీనంగా ప్రవహిస్తుంది. ఇది గుర్తించిన షాజహానా, స్త్రీ నిరోధకశక్తుల్ని యీ విధంగా బట్టబయలు చేసింది. తన కవితలో:
”దుఃఖంతో ముద్దయి వాలిన కన్రెప్పలని
కన్నీళ్లను విదల్చుకొని…”
ఈ మతమూ, తండ్రీ, మొగుడూ అనే వరసక్రమంలో వయస్సు మళ్లిన తరువాత సతాయించే ‘కొడుకుని’ మర్చిపోయింది, షాజహానా!
ఎన్ని కన్నీళ్లు రాలితేనో, ఎంతగా గుండెలవిసి పోతేనో, ఎంతగా అంతర్మథనం చెందితేనో, ఎన్ని రాత్రిళ్లు నిద్రకు దూరమైతేనో యిలాంటి కవితావాక్యాలు వెలువడవు. బహిర్‌ ఘర్షణ, అంతర్‌ఘర్షణ లేకుండా కాగితం, కలం కట్టుకొంటే మంచి కవితలు రావు.
షాజహానా కవయిత్రి యింకా ”వెర్రి ఆచారాల మర్రి వృక్షాలు ఉన్నచోట/ఒక్కసారి ముసుగు తీసి చూడు” అని అంటూ
మీరు బిగించిన ఇనుపసంకెళ్లను విదిల్చివేయగల
గుండె ధైర్యం నాకు చాలా వుంది – అని ముస్లిం స్త్రీలకు పోరాటానికి ఒక కత్తీ, డాలునీ అందిస్తుంది.
ఈ విధంగా షాజహానా తన తిరుగుబాటు గళాన్ని, కవితా కళాత్మకంగా ‘నఖాబ్‌’ కవితా సంపుటిలో పలుచోట్ల వినిపించింది.
అందుకే యీ కావ్యానికి పీఠికలాంటిది వ్రాస్తూ ప్రముఖకవి డా|| ఎండ్లరి సుధాకర్‌ అన్నారీ విధంగా ”అణచివేత విషయంలో ఓ నిజం గుర్తించాలి, దళిత, హిందూ స్త్రీల కంటే ముస్లిం స్త్రీ ఎక్కువ నిర్బంధాలకు, బాధలకు గురవుతుంది. షాజహానా రాకతో ముస్లిం స్త్రీ జీవితం గాఢంగా అక్షరబద్దమైంది” వారి అభిప్రాయం సమంజసం, సహేతుకం గూడా!
షాజహానా యీ తరహా కవితాక్షరాలు, సమాజ, సాహిత్య క్షేత్రాలలో స్త్రీ స్వేచ్ఛకు నాందీ ప్రస్తావన చేసినాయి. ఈ స్వేచ్ఛాగీతిక ………… ఒక నిరంతర చైతన్య పతాక!
