జాతీయ కుటుంబ ఆరోగ్య సర్వే (NFHS-5) భారతదేశ ఆరోగ్యం, అభివృద్ధి స్థితిని గురించి తెలియజేస్తుంది. ఇది ఇతర విషయాలతో పాటు, దేశంలోని మహిళల పరిస్థితిపై ప్రత్యేకంగా దృష్టి సారిస్తుంది. ఇది మహిళా సాధికారత, లింగ సమానత్వంపై దృష్టి సారించే
ఐక్యరాజ్యసమితి నిర్దేశించిన సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యం`5 ని సాధించాలనే భారతదేశ లక్ష్యానికి అనుగుణంగా ఉంది. NFHS 5 లో మహిళా కేంద్రీకృత వీక్షణను ఈ కింది అంశాల ద్వారా తెలుసుకోవచ్చు.
సొంత మొబైల్‌ ఫోన్‌ కలిగి ఉన్న మహిళలు:
ఇంటర్నేషనల్‌ టెలికమ్యూనికేషన్‌ యూనియన్‌ (ఐటియు) యొక్క వరల్డ్‌ టెలికమ్యూనికేషన్‌/ఐసిటి ఇండికేటర్స్‌ డేటాబేస్‌ ప్రకారం, భారతదేశంలో కేవలం 43 శాతం జనాభా మాత్రమే ఇంటర్నెట్‌ని ఉపయోగిస్తున్నారు. IAMAI- కాంతర్‌ నివేదిక (ICUBE)`2020 ప్రకారం భారతదేశంలో 58 శాతం పురుషులు, 42 శాతం మహిళా ఇంటర్నెట్‌ వినియోగదారులు ఉన్నారు. జాతీయ కుటుంబ ఆరోగ్య సర్వే 2019`21 (NFHS) ఇంటర్నెట్‌ వినియోగంలో లింగ అంతరాన్ని గణనీయంగా చూపుతుంది. చీఖీనూ-5 నివేదిక ప్రకారం పురుష జనాభాలో 57.1 శాతం, స్త్రీ జనాభాలో 33.3 శాతం మాత్రమే ఇంటర్నెట్‌ను ఉపయోగించారు. NFHS గ్రామీణ`పట్టణ విభజన ఆధారంగా డేటా విభజన ప్రకారం, 72.5 శాతం పట్టణ పురుషులు, 51.8 శాతం పట్టణ స్త్రీలు ఇంటర్నెట్‌ను వినియోగించారు. అలాగే గ్రామీణ పురుషులకు 48.7 శాతం, గ్రామీణ స్త్రీలలో 24.6 శాతం మాత్రమే ఉపయోగిస్తున్నారు. Groupe Speciale Mobile Association (GSMA) నివేదిక ‘కనెక్టెడ్‌ ఉమెన్‌: మొబైల్‌ జెండర్‌ గ్యాప్‌ రిపోర్ట్‌`2021’ ప్రకారం, భారతదేశంలోని వయోజన పురుషుల జనాభాలో 79 శాతం, వయోజన స్త్రీ జనాభాలో 67 శాతం మంది మొబైల్‌ ఫోన్‌ యజమానులు ఉన్నారు. భారతదేశంలోని మహిళలు మొబైల్‌ ఫోన్‌ యజమాన్యంలో పెరుగుతున్న సాధారణ ధోరణిని కూడా ఈ నివేదిక సూచిస్తుంది. 2015`16 మరియు 2019`21 మధ్య భారతదేశంలోని మహిళల్లో మొబైల్‌ ఫోన్‌ యాజమాన్యంలో స్పష్టమైన వృద్ధి కనిపించినందున NFHS కూడా ఈ పరిశీలనను ధృవీకరించింది. ఈ సాంకేతికత యుగంలో, నేషనల్‌ ఫ్యామిలీ హెల్త్‌ సర్వే ఆఫ్‌ ఇండియా ఇంటర్వ్యూ చేసిన 724,115 మంది మహిళల్లో సగం మంది మాత్రమే ప్రత్యేకంగా ఉపయోగించే మొబైల్‌ ఫోన్‌ను కలిగి ఉన్నారని, కేవలం 71 శాతం మందికి మాత్రమే టెక్ట్స్‌ మెసేజ్‌లను ఎలా చదవాలో తెలుసని పేర్కొన్నారు. మొబైల్‌ ఫోన్‌ వాడకంలో లింగ వ్యత్యాసం కారణంగా మొబైల్‌ ఫోన్ల విస్తృత శ్రేణి ఆర్థిక, సామాజిక, ఆరోగ్య పరంగా సమాన ప్రయోజనాలను మహిళలు అందుకోలేకపోతున్నారు. కానీ, మొబైల్‌ ఫోన్‌ వినియోగం బ్యాంకింగ్‌ను ప్రోత్సహించడం, డబ్బు బదిలీలను పెంచడం ద్వారా వ్యక్తిగత ఆర్థిక ఫలితాలను మెరుగుపరుస్తుంది. సమాచారానికి ప్రాప్యత, అనధికారికంగా కొనసాగుతున్న విద్యను సులభతరం చేయడం, ఆరోగ్య సమాచారం లాంటి తదుపరి సేవలను సులభతరం చేయడం ద్వారా ఆరోగ్య ప్రయోజనాలను తీసుకురావడం లాంటి అనేక ప్రయోజనాలు ఉన్నాయి.
భారతదేశంలో దాదాపు 662.9 మిలియన్ల మంది మహిళలు నివసిస్తున్నారు. గోవా రాష్ట్రంలో సర్వే చేసిన 2,030 మంది మహిళల్లో 91.2 శాతం మంది తమ సొంత మొబైల్‌ ఫోన్లను ఉపయోగిస్తున్నామని చెప్పడంతో గోవా అగ్రస్థానంలో ఉంది. అలాగే 48,410 మంది మహిళల్లో 38.5 శాతం మంది మాత్రమే ఉపయోగిస్తూ మధ్యప్రదేశ్‌ చివరి స్థానంలో నిలిచింది. సర్వే ప్రకారం, మహిళల మొబైల్‌ ఫోన్‌ యాజమాన్యం వారి వయస్సుతో పెరుగుతుంది. 15`19 సంవత్సరాల వయస్సు గల యువతుల్లో 32 శాతం నుండి 25`29 సంవత్సరాల వయస్సు గల మహిళల్లో 65 శాతానికి పెరిగింది. ఇది వృద్ధ మహిళల్లో తగ్గుతుంది. మొబైల్‌ ఫోన్‌ ఉన్న మహిళల్లో, టెక్ట్స్‌ సందేశాలను చదివే సామర్ధ్యం 15`19 సంవత్సరాల వయస్సు గల యువతులలో 89 శాతం నుండి 40`49 సంవత్సరాల వయస్సు గల మహిళల్లో 53 శాతానికి తగ్గుతుంది. 15 నుండి 49 ఏళ్ళ మధ్య వయస్సున్న మహిళల్లో ఈ సర్వే జరిగింది. సర్వేలోని ఒక అధ్యాయం ఉపాధి, సంపాదన, సంపాదనపై నియంత్రణలు, వారి భర్తలతో పోలిస్తే మహిళల సంపాదన పరిమాణం, బ్యాంకు ఖాతా, మొబైల్‌ ఫోన్‌ యాక్సెస్‌ చేయడం, ఉపయోగించడం వంటి అంశాలలో మహిళా సాధికారత గురించి కూడా అన్వేషించింది.
గత అర్థ శతాబ్దంలో మొబైల్‌ ఫోన్‌లకు మహిళల యాక్సెస్‌లో స్వల్ప పెరుగుదల ఉంది. రెండు సర్వేల మధ్య ఈ సంఖ్యను 45.9 శాతం నుంచి 54 శాతానికి పెరిగింది. హర్యానా, ఛండీగడ్‌ మినహా అన్ని రాష్ట్రాలు ఈ విభాగంలో సానుకూల ధోరణిని కనబరిచాయి. గోవా (91.2 శాతం), సిక్కిం (88.6 శాతం), కేరళ (86.6 శాతం), లక్షద్వీప్‌ (84 శాతం), పుదుచ్చేరి (82.9 శాతం) అత్యుత్తమ పనితీరు కనబరుస్తున్నందున చిన్న రాష్ట్రాలు మరియు కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలు మెరుగైన పనితీరు కనబరిచాయి. మధ్యప్రదేశ్‌ (38.5 శాతం), ఛత్తీస్‌గఢ్‌ (40.7 శాతం), ఉత్తరప్రదేశ్‌ (46.5 శాతం), గుజరాత్‌ (48.8 శాతం) రాష్ట్రాలలో మహిళలకు మొబైల్‌ ఫోన్లు తక్కువగా అందుబాటులో ఉన్నాయి. సాధారణంగా హిందీ మాట్లాడే రాష్ట్రాల్లో 50 శాతం కంటే ఎక్కువ మంది మహిళలకు ఫోన్లు అందుబాటులో ఉండవు. అయితే ఈశాన్య దక్షిణాది రాష్ట్రాల్లో మొబైల్‌ ఫోన్లు ఉన్న మహిళలు ఎక్కువగా ఉన్నారు. గ్రామీణ, పట్టణ భారతీయ మహిళల మధ్య వ్యక్తిగత మొబైల్‌ ఫోన్ల యాక్సెస్‌ మధ్య గణనీయమైన అంతరం ఉంది. పట్టణ మహిళలు (69.4 శాతం) గ్రామీణ మహిళలతో పోలిస్తే (46.6 శాతం) మొబైల్‌ ఫోన్‌లకు అసమానంగా ఎక్కువ యాక్సెస్‌ కలిగి ఉన్నారు. మొబైల్‌ ఫోన్‌లకు యాక్సెస్‌ అనేది మహిళల స్వయంప్రతిపత్తికి ముఖ్యమైన గుర్తుగా పేర్కొనవచ్చు. వెనుకబడిన దేశాల్లోని మహిళలకు మొబైల్‌ ఫోన్లు అందించడం ద్వారా సుస్థిరాభివృద్ధి లక్ష్యాలను చేరుకోవచ్చని మెక్‌గిల్‌ యూనివర్శిటీ (కెనడా), యూనివర్శిటీ ఆఫ్‌ ఆక్స్‌ఫర్డ్‌ (ఇంగ్లాండ్‌), బొకోని యూనివర్శిటీ (ఇటలీ) పరిశోధకుల అభిప్రాయం ప్రకారం, స్మార్ట్‌ ఫోన్ల వాడకం మహిళా సాధికారతకు దోహదపడుతుందని సొంతంగా నిర్ణయాలు తీసుకునేలా వారిని ప్రోత్సహిస్తుందని వారు వెల్లడిరచారు. లింగ వివక్ష, వ్యక్తిగత శుభ్రత, గర్భనిరోధక విధానాలు, ఇతరత్రా ఆరోగ్య సమస్యలపై అవగాహన కల్పించడంలో ఇది కీలక పాత్ర పోషిస్తుందన్నారు.
మహిళలు`డిజిటల్‌ విభజన పోకడలు:
భారతదేశంలో తీవ్రమైన డిజిటల్‌ విభజన ఉంది. దీనిలో ఇంటర్నెట్‌ వినియోగం, లింగం, నివాస ప్రాంతం గ్రామీణ`పట్టణ, కులం లేదా వయస్సు ఆధారంగా డిజిటల్‌ అవస్థాపనకు ప్రాప్యతలో అంతరాలు ఉన్నాయి. సాధారణంగా పురుషులకు ఇంటర్నెట్‌కు ఎక్కువ ప్రాప్యత, మొబైల్‌ ఫోన్ల యాజమాన్యం ఎక్కువగా ఉన్నట్లు గమనించవచ్చు. చిన్న చిన్న వ్యత్యాసాలు ఉన్నప్పటికీ, పట్టణ మహిళలు, గ్రామీణ పురుషులు, గ్రామీణ మహిళలతో పోల్చినపుడు ఇంటర్నెట్‌ యాక్సెస్‌, ఫోన్ల యాజమాన్యం విషయంలో పట్టణ పురుషులు ఇతరుల కంటే మెరుగ్గా ఉన్నారు. ఉదాహరణకు, పట్టణ మహిళల కంటే గ్రామీణ మహిళలకు ఫోన్ల యాజమాన్యం ఎక్కువగా ఉన్నప్పటికీ, వారి ఇంటర్నెట్‌ సదుపాయం ఇప్పటికీ తక్కువగా ఉంది. అయితే, 2015`16 మరియు 2019`21 మధ్య కాలంలో మహిళల సెల్‌ఫోన్‌ల యాక్సెస్‌లో కొన్ని మెరుగుదలలు ఉన్నాయని గమనించడం జరిగింది. ఇది డిజిటల్‌ విభజనను తగ్గించే ప్రయత్నాలు క్రమంగా విజయవంతమవుతున్నాయని తెలుపుతోంది.
స్వంత భూమి/ఇల్లు కలిగి ఉన్న మహిళలు:
ఇల్లు లేదా భూమిని కలిగి ఉన్న మహిళలు, మొబైల్‌ ఫోన్లను కలిగి ఉన్నవారిపై డేటాతో పాటుగా కనుగొన్న విషయాలు, భారతీయ కుటుంబాలలో మహిళల సామాజిక, ఆర్థిక స్థితిగతులు మరియు నిర్ణయం తీసుకోవడంలో వారి పాత్ర గురించి ముఖ్యమైన అంతర్దృష్టులను అందిస్తాయి. ఉదాహరణకు జాతీయ కుటుంబ ఆరోగ్య సర్వే`5 (చీఖీనూ-5) రెండవ దశలో సర్వే చేయబడిన మొత్తం 14 రాష్ట్రాలు, గత ఐదేళ్ళలో వారు ఉపయోగించే బ్యాంకు ఖాతాను కలిగి ఉన్న మహిళల సంఖ్యలో గణనీయమైన పెరుగుదలను నివేదించాయి. 2015`16లో 53 శాతం నుండి 2019`21లో 78.6 శాతానికి చేరిన దాదాపు 80 శాతం మంది మహిళలు ఇప్పుడు బ్యాంకు ఖాతాను కలిగి ఉన్నారని అఖిల భారత గణాంకాలు చూపిస్తున్నాయి.
14 రాష్ట్రాలలో, ఐదు రాష్ట్రాలు/కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలు మినహా మధ్యప్రదేశ్‌, ఒడిశా, ఉత్తరాఖండ్‌, ఢల్లీి ఎన్సీఆర్‌ మరియు పుదుచ్చేరి రాష్ట్రాల స్త్రీలలో భూమి/ఇంటి యాజమాన్యం పెరిగినట్లు డేటా చూపిస్తోంది. పంజాబ్‌, ఉత్తరప్రదేశ్‌లు పెద్ద వ్యవసాయాధారిత రాష్ట్రాలలో స్త్రీలలో తక్కువ భూ యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉన్న ధోరణికి మద్దతునిచ్చాయి. ఉదాహరణకు, పంజాబ్‌లో సర్వే చేయబడిన మహిళల్లో, 2020`21లో 63.5 శాతం మంది ఇల్లు లేదా భూమిని (ఒంటరిగా లేదా ఉమ్మడిగా) కలిగి ఉన్నారు. ఇది 2015`16లో 32.1 శాతంగా ఉంది.
మరొక పెద్ద వ్యవసాయ రాష్ట్రమైన ఉత్తరప్రదేశ్‌లో, భూమి/ఇళ్ళు కలిగి ఉన్న మహిళల వాటా 2015`16లో 34.2 శాతం నుండి 2020`21 నాటికి 51.9 శాతానికి పెరిగింది. కానీ, మధ్యప్రదేశ్‌, రాజస్థాన్‌ లాంటి ఇతర రెండు పెద్ద వ్యవసాయాధారిత రాష్ట్రాలలో, స్త్రీలలో భూమి/ఇంటి యాజమాన్యం పడిపోయింది, లేదా ఈ కాలంలో చాలా అభివృద్ధిని చూపలేకపోయింది. మధ్యప్రదేశ్‌లో సర్వే చేయగా మహిళల్లో 2015`16లో 39.9 శాతం మంది, 2020`21లో 43.5 శాతం ఉండగా ఇల్లు లేదా భూమిని కలిగి ఉన్నారు. రాజస్థాన్‌లో, 2015`16లో 24.1 శాతం ఉండగా 2020`21 నాటికి ఈ సంఖ్య 26.6 శాతంగా, స్వల్పంగా మాత్రమే మెరుగుపడిరది.
బ్యాంకు ఖాతాలు కలిగి ఉన్నవారు: భూమి లేదా ఇళ్ళు కలిగి ఉన్న మహిళల శాతాన్ని సర్వే ప్రతిబింబిస్తున్నప్పటికీ, మహిళల భూమి కలిగి ఉన్న సగటు పరిమాణంపై ఇది వెలుగు చూడలేదు. తాము ఉపయోగించే బ్యాంకు ఖాతాలను కలిగి ఉన్న మహిళలతో సర్వే చేయబడిన రాష్ట్రాలలో మధ్యప్రదేశ్‌, జార్ఖండ్‌, ఒడిశా, పుదుచ్చేరి, పంజాబ్‌లు అగ్రస్థానంలో ఉన్నాయి. మధ్యప్రదేశ్‌లో, 2015`16లో బ్యాంకు ఖాతా ఉన్న మహిళల శాతం 37.3 శాతం ఉండగా, 2020`21లో 74.7 శాతానికి పెరిగిందని, జార్ఖండ్‌లో 2013`16లో 45.1 శాతం నుంచి 79.6 శాతానికి పెరిగిందని సర్వే పేర్కొంది. బ్యాంకర్లు, పరిశోధకులు గత ఏడు సంవత్సరాలుగా ప్రధానమంత్రి జన్‌ ధన్‌ యోజన కింద నిర్వహించిన ‘ఖాతా తెరవడం’ అనే డ్రైవ్‌ కారణంగా బ్యాంకు ఖాతా వినియోగం పెరగడానికి కారణమని, ఇది మహిళలు, వారి కుటుంబాలు బ్యాంకింగ్‌ పరిధిలోకి రావడానికి వీలు కల్పించింది.
గృహ నిర్ణయాలలో వివాహిత స్త్రీల భాగస్వామ్యం: చీఖీనూ-5 సర్వే ప్రకారం, 2015`16లో గృహ నిర్ణయాలలో పాల్గొన్న వివాహిత మహిళల శాతం 73.8 గా ఉంది. ఈ సంఖ్య 2019`21లో 92 శాతానికి గణనీయంగా పెరిగింది. స్వంత బ్యాంకు ఖాతాలను కలిగి ఉన్న స్త్రీల సంఖ్య పెరగడం, కొంత స్థాయి ఆర్థిక స్వాతంత్య్రానికి ఇది ప్రతిబింబం కావచ్చు.
మహిళలకు ఉపాధి: NFHS సర్వే ప్రకారం, మహిళలు పెద్ద సంఖ్యలో పనిచేస్తుండగా, కొద్దిమందికి మాత్రమే జీతాలు అందుతున్నాయి. అంతేకాదు, గత 12 నెలల్లో పనిచేసిన 15`49 ఏళ్ళ మధ్య వయసున్న మహిళల్లో కేవలం 25.4 శాతం మందికి మాత్రమే నగదు రూపంలో చెల్లించారు. ఈ సంఖ్య చాలా తక్కువగా ఉంది. గత సర్వే (2015`16) కంటే చాలా తక్కువ మెరుగుదల ఉంది. ఈ విభాగంలో ఏ రాష్ట్రమూ 50 శాతం మార్కును దాటలేదు. ఈ సంఖ్య 21.1 శాతం నుంచి 24.9 శాతానికి పెరిగింది. ఈ జాబితాలో తెలంగాణ అగ్రస్థానంలో ఉండగా, ఈశాన్య లేదా దక్షిణాది రాష్ట్రాలు ఆ తర్వాతి స్థానాల్లో ఉన్నాయి. లక్షద్వీప్‌, బీహార్‌,
ఉత్తరప్రదేశ్‌, రాజస్థాన్‌, జార్ఖండ్‌ రాష్ట్రాలు అధ్వాన్నంగా ఉన్నాయి. తమిళనాడు వంటి కొన్ని రాష్ట్రాలు తమ పనితీరును మెరుగుపరచుకోగా, మరికొన్ని గణనీయంగా తిరోగమించాయి. ఉపాధి విషయంలో పట్టణ (25 శాతం), గ్రామీణ (25.6 శాతం) మహిళల మధ్య పెద్దగా తేడా లేకపోవడం గమనార్హం.
పీరియడ్‌ సంబంధిత ఉత్పత్తులు వాడుతున్న మహిళల సంఖ్యలో మెరుగుదల: ఋతుస్రావం సంబంధిత ఉత్పత్తులను ఉపయోగించే 15`24 సంవత్సరాల వయస్సు గల స్త్రీల నిష్పత్తి మెరుగుపడిరదని ఈ సర్వే తెలిపింది. పదిహేడు రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల్లో 90% లేదా అంతకంటే ఎక్కువ మంది మహిళలు పీరియడ్స్‌ ఉత్పత్తులను ఉపయోగిస్తున్నారు. పుదుచ్చేరి, అండమాన్‌ మరియు నికోబార్‌ దీవులలో ఈ సంఖ్య మరింత మెరుగ్గా ఉంది. (99 శాతం). త్రిపుర, ఛత్తీస్‌గఢ్‌, అస్సాం, గుజరాత్‌, మేఘాలయ, మధ్యప్రదేశ్‌, బీహార్‌లలో (70 శాతం) లేదా అంతకంటే తక్కువ మంది మహిళలు పీరియడ్స్‌ ఉత్పత్తులను ఉపయోగిస్తున్నారు. ఈ జాబితాలో 60 శాతంతో బీహార్‌ అట్టడుగున ఉంది. పీరియడ్‌ ఉత్పత్తులను ఉపయోగించడం వల్ల మొత్తం ఆరోగ్య ఫలితాలు మెరుగుపడతాయి. ఇది పునరుత్పత్తి, మూత్ర నాళాల ఇన్‌ఫెక్షన్ల నివారణకు కూడా దారితీస్తుంది.
అనుకూలమైన లింగ నిష్పత్తి: NFHS-5 లో లింగ నిష్పత్తి మహిళలకు అనుకూలంగా ఉండటం మొదటిసారి. ఈ సర్వే ప్రకారం లింగ నిష్పత్తి 1020:1000. ఇది జనాభా మార్పుగా పేర్కొనవచ్చు. ఇది 2005`06లో NFHS-3 ప్రకారం 1000ః1000 అయితే 2015`16లో 991:1000 కి తగ్గింది. అలాగే పుట్టినపుడు లింగ నిష్పత్తి కూడా మెరుగుపడిరది. 2015`16లో 919
ఉండగా, 2019`20 నాటికి 929కి చేరుకుంది. పి.సి, పి.ఎన్‌.డి.టి. చట్టం వంటి చర్యల వల్ల ఈ సానుకూల మలుపు వచ్చిందని ఆరోగ్య మంత్రిత్వ శాఖ ఒక ప్రకటనలో తెలిపింది. ప్రభుత్వం, పౌర సమాజ సంస్థలు ఆర్థిక చేరిక, లింగ పక్షపాతం, అసమానతలను ఎదుర్కోవడం వంటి ఇతర సాధికారత చర్యలపై కూడా పనిచేస్తున్నాయి. దాదాపు 78 శాతం మంది తల్లులు ఆరోగ్య సిబ్బంది నుండి ప్రసవానంతర సంరక్షణను పొందారు. ఇది NFHS-4 లో 62.3 శాతం నుండి పెరిగింది. మొత్తం సంతానోత్పత్తి రేటు (ఒక స్త్రీకి పిల్లలు) సంతానోత్పత్తి యొక్క భర్తీ స్థాయికి చేరుకుంది. 2015`16లో 2.2, 2019`21లో 2.0గా ఉంది. దీని అర్థం స్త్రీకి తక్కువ జననాలు, కుటుంబ నియంత్రణ అవసరం, కావున 2015`16లో 12.9 శాతం నుంచి 2019`21లో 9.4 శాతానికి తగ్గింది.
ముగింపు: NFHS-5 సర్వేలో మహిళల స్థితిపై, ప్రధానంగా ఆరు కీలక సూచికలున్నాయి. గృహ నిర్ణయాలలో సాధారణంగా పాల్గొనే ప్రస్తుత వివాహిత మహిళల శాతం పెరిగింది. గత 12 నెలల్లో పనిచేసి నగదు రూపంలో చెల్లించిన మహిళలు, ఇల్లు మరియు/లేదా భూమిని కలిగి ఉన్నవారు (ఒంటరిగా లేదా ఇతరులతో కలిసి), సొంత మొబైల్‌ ఫోన్‌ కలిగి ఉండటం, వారు ఉపయోగించే బ్యాంకు లేదా సేవింగ్స్‌ ఖాతా ఉన్నవారి శాతం, 15`24 సంవత్సరాల వయస్సు గల స్త్రీలు వారి ఋతుకాలంలో పరిశుభ్రమైన రక్షణ పద్ధతులను ఉపయోగించటం వంటి అంశాల్లో మహిళలు గణనీయమైన మెరుగుదలను పొందారు. డిజిటల్‌ అక్షరాస్యతను పెంచడానికి జాతీయ డిజిటల్‌ అక్షరాస్యత మిషన్‌, ప్రధానమంత్రి గ్రామీణ డిజిటల్‌ సాక్షరత అభియాన్‌ వంటి అనేక ప్రభుత్వ కార్యక్రమాలు ప్రవేశపెడుతున్నప్పటికీ, అటువంటి ప్రయత్నాలను వేగవంతం చేయవలసిన అవసరం ఉంది. సమాజంలోని వివిధ వర్గాలకు ఇన్ఫర్మేషన్‌ అండ్‌ కమ్యూనికేషన్‌ (ఐసిటి)కి భౌతిక ప్రాప్యతను నిర్ధారించడానికి ప్రస్తుత డిజిటల్‌ మౌలిక సదుపాయాలను మెరుగుపరచడం కూడా చాలా ముఖ్యం. అదే సమయంలో, మహిళల దైనందిన జీవితంలో సాంకేతికను పొందుపరచడానికి ప్రేరేపించబడాలి. అటువంటి మార్పును అనుమతించడానికి డిజిటల్‌ నైపుణ్యాలను వారికి అందించాలి. గత సర్వేల కంటే ఈ సర్వేలో మెరుగైన ఫలితాలు వచ్చినప్పటికీ, మహిళల సామాజిక, ఆర్థిక స్థితిగతులను ప్రభావితం చేసే గృహ నిర్ణయాధికారం, మొబైల్‌ ఫోన్‌ వాడకం, సొంత ఇల్లు లేదా భూమి కలిగి ఉండడం, బ్యాంకు ఖాతాలను కలిగి ఉండడం లాంటి అంశాల్లో మరింత పురోగతి సాధించాల్సిన అవసరం ఉంది. ఆ దిశగా చట్టాలు, ప్రభుత్వ విధానాలను రూపొందించాలి. అందుకు సంబంధించిన నూతన అభివృద్ధి పథకాలు, కార్యక్రమాలను ప్రారంభించాలి. అప్పుడే మహిళల సామాజిక, ఆర్థిక అంశాల్లో మరింత పురోగతిని సాధిస్తారు.
